• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرد عامل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عامل به معنای فرد عهده دار امور دیگری در اموال، املاک و یا کارهای او و متصدی جمع آوری زکات و امور مربوط به آن می‌باشد.



کاربرد نخست، معنای لغوی عامل است که در باب‌هایی چون شرکت ، مضاربه ، مزارعه ، مساقات و جعاله در همین معنا به کار رفته است و احکام مرتبط با آن در عناوین یاد شده و سایر مدخل‌های مربوط می‌آید.


عامل به معنای دوم، کاربرد اصطلاحی آن است و به کسی گویند که از سوی امام علیه السّلام یا نایب ایشان عهده دار جمع آوری زکات و امور مربوط به آن است؛ از ثبت، نگهداری و حسابرسی گرفته تا رساندن آن به امام علیه السّلام و توزیع میان نیازمندان.
[۲] موسوعة الخوئی، ج۲۴، ص۵۹.

عامل به این معنا در قرآن کریم و نیز روایات و به تبع در کلمات فقها در باب زکات آمده است.


از وظایف امام علیه‌السلام یا نایب ایشان، گماردن عامل برای جمع آوری زکات و امور مربوط به آن است. عاملان جزء هشت گروه مستحق دریافت زکات‌اند و فقیر بودن شرط استحقاق آنان نیست؛ بلکه در صورت توانگر بودن نیز استحقاق دریافت آن را دارند.


کسی که به عنوان عامل نصب می‌شود باید دارای شرایط زیر باشد:
(۱) تکلیف ( بلوغ و عقل ).
(۲) ایمان (شیعه دوازده امامی بودن).
(۳) هاشمی نبودن ( بنی‌هاشم ).
(۴) عادل بودن برخی امین و مورد وثوق بودن را کافی دانسته و عدالت را شرط ندانسته‌اند.
[۷] منهاج المؤمنین ۱، ص۲۶۶.
[۸] موسوعة الخوئی، ج۲۴، ص۶۵.

آیا علاوه بر شرایط یاد شده، آزاد بودن (برده نبودن) و نیز آشنایی به احکام مبتلابه شرعی نیز شرط است یا نه؟ مسئله محل اختلاف است.
در روایات درباره نحوه برخورد عامل با زکات دهنده هنگام گرفتن زکات و آدابی که بایسته است رعایت کند، رهنمودهایی داده شده است که در این مختصر نمی‌گنجد.


۱. العروة الوثقی، ج۴، ص۱۰۹ -۱۱۰.    
۲. موسوعة الخوئی، ج۲۴، ص۵۹.
۳. توبه/سوره۹، آیه۶۰.    
۴. وسائل الشیعة، ج۹، ص۲۱۲.    
۵. جواهرالکلام، ج۱۵، ص۳۳۳- ۳۳۴.    
۶. جواهرالکلام، ج۱۵، ص۳۳۴-۳۳۵.    
۷. منهاج المؤمنین ۱، ص۲۶۶.
۸. موسوعة الخوئی، ج۲۴، ص۶۵.
۹. جواهر الکلام، ج۱۵، ص۳۳۵- ۳۳۶.    
۱۰. العروة الوثقی، ج۴، ص۱۱۰.    
۱۱. وسائل الشیعة، ج۹، ص۱۲۹ -۱۳۴.    



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۳۰۱، برگرفته از مقاله«عامل».    




جعبه ابزار