فرجام منافقان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
آیات قرآن به سرنوشت و فرجام
منافقان اشاره شده است.
هلاکت و نابودى، فرجام منافقان متخلّف، از
جهاد در راه خدا:
«إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ • وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً وَ لكِنْ كَرِهَ اللَّهُ انْبِعاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَ قِيلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقاعِدِينَ • قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَ نَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَنْ يُصِيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذابٍ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ بِأَيْدِينا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَكُمْ مُتَرَبِّصُونَ؛
تنها كسانى از تو اجازه مى‌گيرند كه به خدا و روز بازپسين
ایمان ندارند، و دلهايشان با
شک و ترديد آميخته است از اين رو؛ آنها در ترديد خود سرگردانند. اگر آنها راست مى‌گفتند، و مى‌خواستند كه به سوى ميدان جهاد خارج شوند، وسيله‌اى براى آن فراهم مى‌ساختند؛ ولى خدا از حركت آنها ناخشنود بود؛ از اين رو توفيقش را از آنان سلب كرد؛ و آنها را از جهاد بازداشت؛ و به آنان گفته شد: با افراد ناتوان (كودكان و پيران و بيماران) بنشينيد! بگو: آيا درباره ما، جز يكى از دو نيكى را انتظار داريد؟!: يا
پیروزی يا
شهادت ولى ما انتظار داريم كه خداوند، عذابى از سوى خود در آن جهان به شما برساند، يا در اين جهان به دست ما
مجازات شويد اكنون شما انتظار بكشيد، ما هم با شما انتظار مى‌كشيم!»
منافقان متخلف از جهاد در راه خدا، در ورطه سقوط و نابودى:
«لَوْ كانَ عَرَضاً قَرِيباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوكَ وَ لكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ؛
امّا گروهى از آنها، چنانند كه اگر
غنایمی نزديك (و در دسترس)، و سفرى آسان باشد، به طمع دنيا از تو پيروى مى‌كنند؛ ولى اكنون كه براى ميدان تبوك، راه بر آنها دور و پر مشقّت است، سر باز مى‌زنند؛ و به خدا سوگند ياد مى‌كنند كه: اگر توانايى داشتيم، همراه شما حركت مى‌كرديم! (آنها با اين اعمال و اين دروغها، در واقع خود را هلاك مى‌كنند؛ )و خداوند مى‌داند آنها دروغگو هستند.»
آيه، مربوط به منافقان متخلّف از
غزوه تبوک است.
گرفتارى به آتش
دوزخ، فرجام منافقان:
۱. «وَعَدَ اللَّهُ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ
الْكُفَّارَ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها هِيَ حَسْبُهُمْ وَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقِيمٌ • كَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أَكْثَرَ
أَمْوالًا وَ أَوْلاداً فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِخَلاقِهِمْ وَ خُضْتُمْ كَالَّذِي خاضُوا أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ • أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْمِ إِبْراهِيمَ وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ وَ الْمُؤْتَفِكاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ • يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ
الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛
خداوند به مردان و زنان منافق و
كفّار، وعده آتش دوزخ داده؛ جاودانه در آن خواهند ماند- همان براى آنها كافى است.- و خدا آنها را از رحمت خود دور ساخته؛ و عذابى پايدار براى آنهاست. (شما منافقان،) همانند كسانى هستيد كه قبل از شما بودند و راه نفاق پيمودند؛ بلكه آنها از شما نيرومندتر، و
اموال و فرزندانشان بيشتر بود. آنها از بهره خود از مواهب الهى در راه گناه و هوس استفاده كردند؛ شما نيز از بهره خود، در اين راه استفاده كرديد، همان‌گونه كه آنها استفاده كردند؛ شما در
كفر و نفاق و استهزاى مؤمنان فرو رفتيد، همان‌گونه كه آنها فرورفتند؛ و سرانجام اعمالشان در دنيا وآخرت نابود شد؛ و آنها همان
زیانکاران هستند. آيا خبر كسانى كه پيش از آنها بودند، به آنان نرسيده است؟!
قوم نوح و
عاد و
ثمود و
قوم ابراهیم و اصحاب مَديَن (
قوم شعیب) و شهرهاى زير و رو شده (شهرهاى
قوم لوط)؛ همان‌ها كه پيامبرانشان دلايل روشن براى آنان آوردند، ولى نپذيرفتند؛ خداوند هرگز به آنها
ستم نكرد، امّا خودشان همواره بر خويشتن ستم مى‌كردند. اى پيامبر! با
كافران و منافقان جهاد كن، و بر آنها سخت بگير! جايگاهشان جهنم است؛ و بد فرجامى است!»
۲. «وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ
كُفْراً ... • أَ فَمَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى تَقْوى مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٍ خَيْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ فِي نارِ جَهَنَّمَ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ؛
(گروهى ديگر از منافقان كسانى هستند كه مسجدى ساختند براى زيان رساندن به اسلام)، و تقويت
كفر، ... آيا كسى كه شالوده آن را بر
تقوای الهی و خشنودى او بناكرده بهتر است، يا كسى كه شالوده آن را بر كنار پرتگاه سستى بنا نموده كه ناگهان در آتش دوزخ فرو مى‌ريزد؟! و خداوند گروه
ستمکاران را
هدایت نمى‌كند.»
۳. «يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ • فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَ لا مِنَ الَّذِينَ
كَفَرُوا مَأْواكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛
همان روزى كه مردان و زنان منافق به مؤمنان مى‌گويند: نظرى به ما بيفكنيد تا از نور شما پرتوى برگيريم. به آنها گفته مى‌شود: به پشت سرِ خود بازگرديد و نورى به دست آوريد. در اين هنگام ديوارى ميان آنها زده مى‌شود كه درى دارد، درونش رحمت است و از طرف برونش عذاب. پس امروز نه از شما فديه‌اى پذيرفته مى‌شود، و نه از
كافران؛ و جايگاهتان آتش است و همان شايسته شماست؛ و چه بد سرانجامى است!»
۴. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ
الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛
اى پيامبر! با
كافران و منافقان پيكار كن و بر آنان سخت بگير! جايگاهشان جهنم است، و بد فرجامى است!»
مرگ در حال
کفر و بى ايمانى، فرجام منافقان بهره‌مند از اولاد و
اموال فراوان:
۱. «فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ؛
و فزونىِ ثروت‌ها و فرزندانشان، تو را در شگفتى فرو نبرد؛ اين براى آنها نعمت نيست، بلكه خدا مى‌خواهد آنان را بوسيله آن، در زندگى دنيا عذاب كند، و در حال
كفر بميرند.»
۲. «وَ لا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ؛
فزونى
اموال و فرزندانشان، تو را در شگفتى فرو نبرد! اين براى آنها نعمت نيست؛ بلكه خدا مى‌خواهد آنان را به وسيله آن، در زندگى دنيا عذاب كند، و در حال
كفر بميرند.»
مرگ همراه با
شکنجه سخت
ملائکه، فرجام منافقان توطئه‌گر:
«ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا ما نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرارَهُمْ فَكَيْفَ إِذا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ • ذلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا ما أَسْخَطَ اللَّهَ وَ كَرِهُوا رِضْوانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَنْ لَنْ يُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغانَهُمْ؛
اين بخاطر آن است كه آنان به كسانى كه از نزول
وحی الهى ناخشنود بودند گفتند: ما در بعضى از امور از شما پيروى مى‌كنيم. در حالى كه خداوند پنهانكارى آنان را مى‌داند. حالِ آنها چگونه خواهد بود هنگامى كه فرشتگان مرگ بر صورت و پشت آنان مى‌زنند و جانشان را مى‌گيرند؟! اين بخاطر آن است كه آنها از آنچه خداوند را به خشم مى‌آورد پيروى كردند، و از آنچه موجب رضاى اوست ناخشنود بودند؛ از اين رو خداوند اعمالشان را نابود كرد. آيا كسانى كه در دلهايشان بيمارى است گمان كردند خدا كينه‌هايشان را آشكار نمى‌كند؟!»
همسانى فرجام شوم منافقان و
کافران:
۱. «وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ
يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقِينَ وَ الْكافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً؛
و خداوند اين حكم را در كتابش بر شما نازل كرده كه هر گاه بشنويد افرادى آيات خدا را انكار و
استهزا مى‌كنند، با آنها ننشينيد تا به سخن ديگرى بپردازند؛ وگرنه، شما هم مثل آنان خواهيد بود. خداوند، همه منافقان و
كافران را در دوزخ جمع مى‌كند.»
۲. «فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ • أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِيها ذلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ • كَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أَكْثَرَ
أَمْوالًا وَ أَوْلاداً فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِخَلاقِهِمْ وَ خُضْتُمْ كَالَّذِي خاضُوا أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ؛
و فزونىِ ثروت‌ها و فرزندانشان، تو را در شگفتى فرو نبرد؛ اين براى آنها نعمت نيست، بلكه خدا مى‌خواهد آنان را بوسيله آن، در زندگى دنيا عذاب كند، و در حال
كفر بميرند.آيا نمى‌دانستند هركس با خدا و پيامبرش دشمنى كند، براى او آتش دوزخ است؛ جاودانه در آن مى‌ماند؟! اين، همان رسوايى بزرگ است! (شما منافقان،) همانند كسانى هستيد كه قبل از شما بودند و راه نفاق پيمودند؛ بلكه آنها از شما نيرومندتر، و
اموال و فرزندانشان بيشتر بود. آنها از بهره خود از مواهب الهى در راه گناه و هوس استفاده كردند؛ شما نيز از بهره خود، در اين راه استفاده كرديد، همان‌گونه كه آنها استفاده كردند؛ شما در
كفر و نفاق و استهزاى مؤمنان فرو رفتيد، همان‌گونه كه آنها فرورفتند؛ و سرانجام اعمالشان در دنيا وآخرت نابود شد؛ و آنها همان زيانكارانند.»
۳. «يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ ... • فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَ لا مِنَ الَّذِينَ
كَفَرُوا مَأْواكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛
همان روزى كه مردان و زنان منافق به مؤمنان مى‌گويند: ... پس امروز نه از شما
فدیه‌ای پذيرفته مى‌شود، و نه از
كافران؛ و جايگاهتان آتش است و همان شايسته شماست؛ و چه بد سرانجامى است!»
۴. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ
الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛
اى پيامبر! با
كافران و منافقان پيكار كن و بر آنان سخت بگير! جايگاهشان جهنم است، و بد فرجامى است!»
مؤمنان صدر
اسلام، در انتظار هلاكت منافقان با عذاب الهى يا به دست
اهل ایمان:
«قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَ نَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَنْ يُصِيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذابٍ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ بِأَيْدِينا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَكُمْ مُتَرَبِّصُونَ؛
بگو: آيا درباره ما، جز يكى از دو نيكى را انتظار داريد؟!: يا پيروزى يا شهادت ولى ما انتظار داريم كه خداوند، عذابى از سوى خود در آن جهان به شما برساند، يا در اين جهان به دست ما مجازات شويد اكنون شما انتظار بكشيد، ما هم با شما انتظار مى‌كشيم!»
گرفتارى به
عذاب الهی، فرجام موضع‌گيرى و مخالفت منافقان با امانات الهى:
«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ ... يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ ... • ... لِيُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ ...؛
ما امانت را عرضه داشتيم، ... آنها از حمل آن سر برتافتند، و از آن هراسيدند (و اظهار ناتوانى كردند)؛ ... هدف اين بود كه خداوند مردان و زنان منافق را عذاب كند....»
خسران منافقان (قرآن)،
ذلت منافقان (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۱۷۱، برگرفته از مقاله «فرجام منافقان».
