فرار از جهاد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیاتی از
قرآن کریم فرار از جهاد و پشت کردن به سپاه کفررا
حرام دانسه است.
"یـایها الذین ءامنوا اذا لقیتم الذین کفروا زحفـا فلا تولوهم الادبار• ومن یولهم یومئذ دبره الا متحرفـا لقتال او متحیزا الی فئة فقد باء بغضب من الله وماوه جهنم وبئس المصیر.
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! هنگامی که با انبوه کافران در میدان نبرد رو به رو شوید، به آنها پشت نکنید (و فرار ننمایید)! • و هر کس در آن هنگام به آنها پشت کند- مگر آنکه هدفش کناره گیری از میدان برای
حمله مجدد، و یا به قصد پیوستن به گروهی (از مجاهدان) بوده باشد- (چنین کسی) به
غضب خدا گرفتار خواهد شد و جایگاه او
جهنم، و چه بد جایگاهی است "
جنگی در میدان جنگ از این سو به آن سو شود تا بدین وسیله راهی برای غافلگیر کردن حریف خود پیدا کند.
و" تحیز" به معنای گرفتن" حیز" است که به معنای مکان است، و کلمه" فئة" به معنای یک قطعه از جماعت مردم است و" تحیز بسوی فئه" به این معنا است که مرد جنگی از یک تاختن صرفنظر نموده و خود را به طرف عده‌ای از قوم خود بکشاند تا به اتفاق ایشان بجنگد.
کلمه" باء" از" بواء" به معنای رجوع به مکان و استقرار در آن است لذا
راغب می‌گوید: معنای اصلی کلمه" بواء" مساوی بودن اجزاء در مکان است به خلاف" نبوة" که معنایش منافی بودن آن اجزاء است «۲»، و بنا بر آنچه
راغب گفته معنای آیه چنین می‌شود:
" برگشت به جای خود در حالی که
غضب خدا را به همراه داشت".
پس معنای دو آیه مورد بحث این می‌شود: ای کسانی که
ایمان آورده‌اید وقتی کفار را ملاقات می‌کنید ملاقات جنگی و یا در حالی که می‌روید تا با ایشان بجنگید پس از ایشان نگریزید، که هر کس در چنین وقتی از ایشان بگریزد و از میدان جنگ برگردد با غضب خدا بر گشته است، و ماوای او
جهنم است که بد بازگشت گاهی است، مگر اینکه فرارش به منظور بکار بردن حیله‌های جنگی و یا برای این باشد که بخواهد به اتفاق رفقایش بجنگد که در این دو صورت اشکال ندارد.
عقب نشینی از جبهه نبرد با کافران، به منظور اتخاذ تاکتیکهای جدید جایز است.
"یـایها الذین ءامنوا اذا لقیتم الذین کفروا زحفـا فلا تولوهم الادبار• ومن یولهم یومئذ دبره الا متحرفـا لقتال او متحیزا الی فئة فقد باء بغضب من الله وماوه جهنم وبئس المصیر.
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! هنگامی که با انبوه کافران در میدان نبرد رو به رو شوید، به آنها پشت نکنید (و فرار ننمایید)! • و هر کس در آن هنگام به آنها پشت کند- مگر آنکه هدفش کناره گیری از میدان برای حمله مجدد، و یا به قصد پیوستن به گروهی (از مجاهدان) بوده باشد- (چنین کسی) به غضب خدا گرفتار خواهد شد و جایگاه او جهنم، و چه بد جایگاهی است "
به همین جهت در آیه بعد مجازات دردناک فرار کنندگان از میدان جهاد را با ذکر استثناهای آن شرح می‌دهد و می‌فرماید: " کسانی که به هنگام مبارزه با دشمن پشت به آنها کنند- مگر در صورتی که هدف کناره گیری از میدان برای انتخاب یک روش جنگی بوده باشد و یا بقصد پیوستن به گروهی از مسلمانان و حمله مجدد- چنین کسی گرفتار
غضب پروردگار خواهد شد" (و من یولهم یومئذ دبره الا متحرفا لقتال او متحیزا الی فئة فقد باء بغضب من الله).
همانگونه که مشاهده می‌کنیم در این آیه دو صورت از مسئله فرار،
استثناء شده که در ظاهر شکل فرار دارد اما در
باطن شکل مبارزه و
جهاد .
نخست صورتی است که از آن تعبیر به" متحرفا لقتال" شده" متحرف" از ماده" تحرف" به معنای کناره گیری از وسط به اطراف و کناره هاست، و منظور از این جمله این است که جنگ جویان به عنوان یک
تاکتیک جنگی از برابر دشمن بگریزند و به کناری بروند که او را به دنبال خود بکشانند و ناگهان ضربه غافل گیرانه را بر پیکر او وارد سازند و یا به صورت جنگ و گریز
دشمن را خسته کنند که جنگ گاهی حمله و گاهی عقب نشینی به عنوان حمله مجدد است و به قول عربها" الحرب کر و فر" شکل دوم آن است که جنگجویی خود را در میدان تنها بیند و برای پیوستن به گروه جنگجویان عقب نشینی کند و پس از پیوستن به آنها حمله را آغاز نماید.
بهر حال دستور تحریم فرار از میدان نباید به شکل خشکی تفسیر شود که مانورها و
تاکتیکهای جنگی را از میان ببرد همان مانورهایی که سرچشمه بسیاری از پیروزیهاست.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله « فرار از جهاد »
