فحص از اعلم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به جستوجوی
مکلّف برای شناخت
مجتهد اعلم ، «فحص از اعلم» گفته می شود.
در جایی که
مجتهد اعلم شناخته شده نباشد و مکلف برای شناختن وی دست به تحقیق و
تفحص بزند، این عمل او را فحص از اعلم می‌گویند.
در میان
اصولی‌ها و
فقها بحث است که آیا فحص از اعلم
واجب است یا نه.
مسئله چند صورت دارد:
۱. علم به
تفاضل و اختلاف فتوای میان دو یا چند
مجتهد ؛ به این معنا که از یک سو، به وجود
مجتهد فاضل و
مفضول علم اجمال ی وجود دارد، و از سوی دیگر، اختلاف فتوای
مجتهد فاضل و
مفضول نیز روشن است؛ در این صورت، اگر مکلف بخواهد
احتیاط کند و امکان احتیاط هم وجود داشته باشد، باید احتیاط نماید، وگرنه باید از
اعلم جستوجو کند.
۲.
علم به
تفاضل مجتهدها با
جهل به اختلاف فتواها؛ در این فرض دو دیدگاه وجود دارد:
برخی همانند مرحوم «
شیخ انصاری »، «
حکیم » و «
خویی » بر این باورند که فحص از اعلم لازم است و برخی دیگر هم چون مرحوم «
صاحب فصول » معقتدند فحص واجب نیست.
۳. جهل به
تفاضل مجتهدها با علم به اختلاف فتواها؛
حکم این صورت مانند صورت اول است؛ یعنی اگر
احتیاط ممکن است، احتیاط، و گرنه باید فحص نماید.
۴. جهل به
تفاضل مجتهدها با جهل به اختلاف
فتواها ؛ حکم این صورت، مانند صورت دوم است و دو نظر وجود دارد.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۰۱، برگرفته از مقاله «فحص از اعلم».
