غَزْلَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَزْلَ:(نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ) «غَزْلَ» (به فتح غین و سکون زاء) به معنای تابيدن و تابيده است.
آیه مورد بحث در واقع نتيجه آيه قبل است كه از وفاى به
عهد و عدم پيمان‌شكنى سخن مى‌گفت و از آن‌جا كه مسئله وفاى به عهد، يكى از مهم‌ترين پشتوانه‌ها براى ثبات هر
جامعه است در اين آيه با
لحن توأم با نوعى سرزنش و ملامت آن را تعقيب كرده، مى‌گويد: شما مانند آن زن (سبک‌مغز) نباشيد كه پشم‌هاى تابيده خود را پس از استحكام همه را وامى‌تابيد. اشاره به داستان زنى است از قريش به نام «
رائطه» در زمان جاهليت كه از
صبح تا نيم‌روز، خود و كنيزانش، پشم‌ها و موهايى را كه در اختيار داشتند مى‌تابيدند و پس از آن دستور مى‌داد همه آن‌ها را واتابند و به‌همين‌جهت «حمقاء» (زن احمق) درميان
عرب معروف شده بود.
به موردی از کاربرد «غَزْلَ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لا تَكونواْ كَالَّتي نَقَضَتْ غَزْلَها مِن بَعْدِ قُوَّةٍ أَنكاثًا تَتَّخِذونَ أَيْمانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ أَن تَكونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَى مِنْ أُمَّةٍ إِنَّما يَبْلوكُمُ اللّهُ بِهِ وَ لَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ ما كُنتُمْ فيهِ تَخْتَلِفونَ) «همانند آن زن سبک مغز نباشيد كه پشم‌هاى تابيده خود را، پس از استحكام، وا مى‌تابيد! درحالى كه سوگندها و پيمان خود را
وسیله خیانت و
فساد درميان خود قرار مى‌دهيد؛ بخاطر اين‌كه گروهى، جمعيّتشان از گروه ديگر بيشتر است و كثرت
دشمن را بهانه‌اى براى شكستن
بیعت با پيامبر مى‌شمريد). خدا شما را با اين وسيله مى‌آزمايد؛ و به
یقین روز
قیامت، آن‌چه را در آن اختلاف داشتيد، براى شما روشن مى‌سازد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ لا تَكونوا كَالَّتي نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكاثاً) نقض كه مقابلش واژه ابرام است، به معناى افساد چيزى است كه محكم شده از قبيل طناب يا فتيله و امثال آن، پس نقض چيزى كه ابرام شده مانند حل و گشودن. چيزى است كه گره خورده است، و كلمه
نکث به معناى
نقض است، و در
مجمع البیان گفته و هر چيزى كه بعد از تابيده شدن و يا رشته شدن نقض گردد، آن را انكاث مى‌گويند، چه طناب باشد و چه رشته. و كلمه دخل - به فتحه دال و خاء - در اصل به معناى هر چيزى است كه به چيزى داخل شود در حالى كه از آن جنس نباشد، و- بطورى كه گفته شده- دغل و خدعه و جنايت را هم از آن
کنایه آورده‌اند، و كلمه اربى از رباء است كه به معناى زيادى است. و جمله
(وَ لا تَكونوا كَالَّتي نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكاثاً) در معناى تفسير است براى
(وَ لا تَنْقُضوا الْأَيْمانَ بَعْدَ تَوْكيدِها) كه در آيه قبل بود و مثال مى‌زند نقض
عهد را به زنى كه با كمال محكمى، چيزى را بريسد، سپس با
زحمت فراوان همان رشته را باز كند، و بصورت انكاثش در آورد كه هيچ استحكامى نداشته باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «غزل»، ج۳، ص ۳۱۱.
