غمض (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَمْض (به فتح غین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای چشم پوشی و تساهل است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
اِغماض (به کسر الف) به معنای چشم پوشی و بستن چشم و
غامِض (به کسر میم) به معنای دشوار.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
نیکان،
خداوند و ... از این واژه استفاده نموده است.
غَمْض به معنای چشم پوشی و تساهل،
اِغماض به معنای چشم پوشی و بستن چشم و
غامِض به معنای دشوار آمده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خداوند فرموده است:
«وَغَمَضَتْ مَدَاخِلُ الْعُقُولِ في حَيْثُ لاَ تَبْلُغُهُ الصِّفَاتُ لِتنالَ عِلْمَ ذَاتِهِ» «و بسته شده محل‌های دخول عقول در محلی که وصف‌ها به رسیدن به علم ذاتش نمی‌رسد.»
(شرح‌های خطبه:
)
در وصف نیکان فرموده است:
«طُوبَى لِنَفْس أَدَّتْ إِلَى رَبِّهَا فَرْضَهَا... وَهَجَرَتْ فِي اللَّيْلِ غُمْضَهَا» (خوشا به حال آن كس كه وظيفه
واجب را نسبت به پروردگارش ادا كرده، سختى و مشكلات را تحمّل نموده،
خواب را در شب كنار گذارده.)
(شرح‌های نامه:
) غمض (بر وزن قفل) به معنای خواب است که چشم بستن می‌باشد یعنی در شب از خواب کنار باشد.
درباره
خفّاش فرموده است:
«وَمِنْ لَطَائِفِ صَنْعَتِهِ، وَعَجَائِبِ خِلْقَتِهِ، مَا أَرَانَا مِنْ غَوَامِضِ الْحِكْمَةِ فِي هذِهِ الْخَفَافِيشِ الَّتِي يَقْبِضُهَا الضِّيَاءُ الْبَاسِطُ لِكُلِّ شَيْء، وَيَبْسُطُهَا الظَّلاَمُ الْقَابِضُ لِكُلِّ حَيٍّ» «از لطائف صنع و عجائب مخلوق
خدا همان حکمت غامض او را در این شب‌پره‌هاست که نور باز کننده هر شی‌ء آنها را می‌گیرد و
ظلمت گیرنده هر شی‌ء زنده، آنها را باز و آزاد می‌کند.»
(شرح‌های خطبه:
)
مواردی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «غمض»، ج۲، ص۷۹۱.
