عکس نقیض موجبه کلیه عرفیه خاصه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عکس نقیض موجبه کلیه عرفیه
خاصه، بهمعنای جابجایی
موضوع و
محمول قضیه موجبه کلیه عرفیه خاصه همراه با تبدیل محمول یا هر دو طرف، به نقیض خود است.
عکس نقیض موجبه کلیه دو
قضیه عرفیه خاصه و
مشروطه خاصه، عبارت است از
موجبه کلیه عرفیه عامه به قید "لادوام فی البعض" (در
عکس نقیض موافق) و
سالبه کلیه عرفیه عامه به قید "لادوام فی البعض" (در
عکس نقیض مخالف).
قضیه اصل: کل کاتب متحرک الاصابع بالدوام مادام کاتباً لادائماً.
قضیه عکس نقیض موافق: دائماً کل غیر متحرک الاصابع غیرُکاتبٍ لادائماً فی البعض.
قضیه عکس نقیض مخالف: دائماً لاشئ من غیر متحرک الاصابع بکاتبٍ لادائماً فی البعض.
قضیه اصل: کل کاتب متحرک الاصابع بالضرورة مادام کاتباً لادائماً.
قضیه عکس نقیض موافق: دائماً کل غیر متحرک الاصابع غیرُکاتبٍ لادائماً فی البعض.
قضیه عکس نقیض مخالف: دائماً لاشئ من غیر متحرک الاصابع بکاتبٍ لادائماً فی البعض.
برای اثبات عکس این دو
قضیه چنین میگوییم:
نتیجه عکس،
قضیه موجهه مرکبهای است که مشتمل بر دو
قضیه بسیطه است.
قضیه اول، همان جزء اول
قضیه، یعنی: "دائماً کل غیر متحرک الاصابع غیرُکاتبٍ" است. این
قضیه، عکس نقیض
عرفیه عامه و
مشروطه عامه است و به دلیل
اشتراط تبعیت
قضیه عکس از
قضیه اصل به حسب
صدق،
عکس هر
قضیه لازم
قضیه اصل خود میباشد. بنابراین
قضیه مزبور، لازم دو
قضیه عرفیه عامه و
مشروطه عامه است. از طرف دیگر چون هر عام، لازمه خاص میباشد هر یک از عرفیه عامه و
مشروطه عامه، لازمه عرفیه
خاصه و
مشروطه خاصه میباشند. چون لازمِ برای عام، لازمِ برای خاص هم است پس
قضیه مذکور که لازم دو
قضیه عرفیه عامه و
مشروطه عامه بود، لازم دو
قضیه خاصه (عرفیه
خاصه و
مشروطه خاصه) هم میباشد، و هر جا ملزوم صادق بود لازم هم صادق است.
اما اثبات جزء دوم: مفاد "لادوام فی البعض" در مثال فوق عبارت است از: "بعض غیر متحرک الاصابع کاتبٌ بالاطلاق العام". اگر این
قضیه کاذب باشد نقیض آن یعنی: "دائماً لاشئ ممّن هو غیر متحرک الاصابع بکاتبٍ"، و عکس این نقیض، یعنی: "دائماً لاشئ من الکاتب بغیر متحرک الاصابع" صادق خواهد بود. از طرفی مفاد لادوام
قضیه اصل عبارت است از: "لاشئ من الکاتب بمتحرک الاصابع بالفعل". چون
سالبه بسیطه در صورت وجود موضوع، مستلزم
موجبه معدولة المحمول است، لادوام
قضیه اصل، مستلزم این
قضیه است: "کل کاتبٍ غیر متحرک الاصابع بالفعل". این
قضیه با
قضیه حاصل از فرض صدق نقیضِ جزء دوم
قضیه اصل یعنی: "دائماً لاشئ من الکاتب بغیر متحرک الاصابع" در تعارض است. بنابراین نقیض جزء دوم
قضیه عکس، کاذب بوده و خود جزء دوم
قضیه عکس صادق خواهد بود. اما علت عدم انعکاس
مشروطه خاصه به مثل خود (
مشروطه خاصه)، وجود موارد نقض است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• شیرازی، قطبالدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• تفتازانی، عبدالله بن شهابالدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
•
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. •
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • قطبالدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. •
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عکس نقیض موجبه کلیه عرفیه خاصه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۸.