• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عکس مستوی موجبه جزئیه مطلقه عامه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عکس مستوی موجبه جزئیه مطلقه عامه، به‌معنای جابه‌جایی موضوع و محمول قضیه موجبه جزئیه مطلقه عامه با تحفّظ بر کیف و صدق قضیه است.


پنج قضیه از قضایای موجهه موجبه (اعم از کلیه و جزئیه) به موجبه جزئیه مطلقه عامه منعکس می‌شوند. آنها عبارت‌اند از:
۱. وقتیه مطلقه؛ مثال قضیه اصل: هر قمری در وقت حائل شدن زمین البته منخسف است. قضیه عکس: بعضی از چیزهایی که منخسف می‌شوند در یک وقتی قمرند.
۲. وقتیه؛ مثال قضیه اصل: هر قمری در وقت حائل‌شدن زمین البته منخسف است (نه همیشه). قضیه عکس: بعضی از چیزهایی که منخسف می‌شوند در یک وقتی قمرند.
۳. وجودیه لاضروریه؛ مثال قضیه اصل: هر انسانی در یک وقتی متنفس است (نه به طور ضرورت). قضیه عکس: بعضی از چیزهایی که نفس می‌کشند در یک وقتی انسان‌اند.
۴. وجودیه لادائمه؛ مثال قضیه اصل: هر انسانی در یک وقتی خندان است. قضیه عکس: بعضی از چیزهایی که خندان‌اند در یک وقتی انسان‌اند.
۵. مطلقه عامه؛ مثال قضیه اصل: هر انسانی در یک وقتی متنفس است. قضیه عکس: بعضی از متنفس‌ها در یک وقتی انسان‌اند.
[۱] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۱۹.
[۲] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۳۵.
[۳] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۸۷.    
[۴] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۳۰.


برهان: اثبات عکس قضایای مذکور به طریق خلف به این شرح است: اگر عکس قضایای مذکور مطلقه عامه نباشد، نقیض آن که دائمه است صادق خواهد بود. قضیه دائمه را صغرا و قضیه اصل را کبرا قرار می‌دهیم تا شکل اول قیاسی پدید آید که نتیجه‌ای محال به دست می‌دهد. این نتیجه محال چون از قضیه دائمه حاصل شده است، دلیل بر کذب آن است و وقتی کذب دائمه معلوم شد نقیض آن یعنی مطلقه عامه که همان قضیه عکس است، صادق خواهد بود.
مثال برای قضیه وقتیه: صغرا: هیچ‌گاه هیچ‌یک از چیزهایی که منخسف مشوند قمر نیستند (قضیه نقیض عکس)؛ کبرا: هر قمری در وقت حائل شدن زمین البته منخسف است (نه همیشه)؛ نتیجه: هیچ‌یک از چیزهایی که منخسف می‌شوند تا وقتی منخسف‌اند منخسف نیستند.
[۵] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۶۴.    
[۶] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۹۴-۹۵.
[۷] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۷۷.
[۸] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۷۶-۲۷۷.    
[۹] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۷۴-۳۷۶.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۱۹.
۲. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۳۵.
۳. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۸۷.    
۴. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۳۰.
۵. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۶۴.    
۶. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۹۴-۹۵.
۷. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۷۷.
۸. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۷۶-۲۷۷.    
۹. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۷۴-۳۷۶.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عکس مستوی موجبه جزئیه مطلقه عامه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۳.    




جعبه ابزار