عول (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَوْل (به فتح عین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
جور و میل از
حق است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
عِیل (به کسر عین) به معنای
فقر و احتیاج و
عَائل (به فتح عین) به معنای فقیر و
عِيال (به کسر عین) نانخورها که به تأمین احتیاج دارند.
حضرت علی (علیه‌السلام) در شکایت از زمان و نامه به
عثمان بن حنیف و... از این واژه استفاده نموده است.
عَوْل به معنای جور و میل از حق،
عِیل به معنای فقر و احتیاج،
عَائل به معنای فقیر و
عِيال به معنای نانخورها که به تأمین احتیاج دارند آمده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
حکمت ۱۳۴ فرموده است:
«مَا عَالَ امرؤٌ اقْتَصَدَ.» «آنکه میانه روی کرد فقیر نشد.»
(شرح‌های حکمت:
)
در شکایت از زمان فرموده است:
«لايُعَظِّمُ صَغِيرُهُمْ كَبِيرَهُمْ، وَلاَ يَعُولُ غَنيِيُّهُمْ فَقِيرَهُمْ.» یعنی ثروتمند آنها فقیرشان را در
معاش یاری نمی‌کند.
(شرح‌های خطبه:
) عول به معنای کفایت در
معاش و
تکفّل آن است.
به عثمان بن حنیف فرماندار
بصره نوشته:
«وَمَا ظَنَنْتُ أَنَّكَ تُجِيبُ إِلى طَعَامِ قَوْم، عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ وَغَنِيُّهُمْ مَدْعُوٌّ.» «گمان نداشتم اجابت کنی میهمانی قومی را که فقیرشان
جفا کرده و رانده شده و ثروتمند آنها دعوت شده است.»
(شرح‌های نامه:
)
و در
حکمت ۱۴۱ فرموده است:
«قِلَّةُ الْعِيَالِ أَحَدُ الْيَسَارَيْنِ» «کم بودن نان‌خور یکی از دو آسانی است.»
(شرح‌های حکمت:
)
این ماده بارها در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عول»، ج۲، ص۷۶۴.
