• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عوامل پیروزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


موفقیت در نبرد و شکست دشمن به یاری خداوند را پیروزی گویند.
قرآن کریم از منظری هدایتی و تربیتی به برخی عوامل پیروزی مؤمنان اشاره کرده است؛ که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود.


آرامش از مهم‌ترین شاخصه هایی است که به موفقیت انسان کمک می‌کند.
خداوند نیز آرامش و سکینه را موهبتی برمی‌شمرد که با اعطای آن به مسلمانان راه برای پیروزی آنان هموار می‌شود.
[۱] جامع‌البیان، مج ۶، ج۱۰، ص۱۳۴.
[۲] التبیان، ج۵، ص۱۹۹.    
[۳] المیزان، ج۹، ص‌۲۲۰.    
[۴] روض‌الجنان، ج۹، ص۱۸۸.
[۵] توبه/سوره۹، آیه۲۵.    
[۶] توبه/سوره۹، آیه۲۶.    

در این آیات خداوند سکینه و آرامش را به خود منسوب می‌کند که نشان از الهی بودن این آرامش نازل بر قلوب مؤمنان دارد.
مفسران ذیل این آیات بحثهای فراوانی داشته و درباره حقیقت و چیستی «سکینه» اختلاف نظر دارند.
[۷] تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۳۵۸.    
[۸] التبیان، ج۵، ص۱۹۹.    
[۹] تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۴۸۲۴۹.    
برخی از آنان سکینه را از جنود الهی دانسته‌اند.
[۱۰] المیزان، ج۹، ص۲۸۰.    


در آیات متعددی پیروزی حاصل تأیید و یاری خداوند دانسته شده است: «فَاَیَّدنَا الَّذینَ ءامَنوا عَلی عَدُوِّهِم فَاَصبَحوا ظـهِرین»
[۱۱] صف/سوره۶۱، آیه۱۴.    
و به مسلمانان یادآوری می‌کند که حتی عوامل ظاهری یاری آنان نیز از خود اختیاری ندارند و یاری و کمک تنها از سوی خداوند صورت می‌گیرد: «و مَا النَّصرُ اِلاّ مِن عِندِ اللّهِ العَزیزِ‌الحَکیم».‌
[۱۲] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۲۶.    
[۱۳] جامع البیان، مج ۳، ج۴، ص۱۱۲.
[۱۴] تفسیر ثعالبی، ج۱، ص۳۰۸.
[۱۵] تفسیر ابی‌السعود، ج۲، ص۸۲.    

این یاری به صورتهای گوناگون به مؤمنان عرضه شده است؛ از جمله اعطای معجزه به پیامبران الهی
[۱۶] قصص/سوره۲۸، آیه۳۵.    
[۱۷] مجمع‌البیان، ج۷، ص۳۹۵.
[۱۸] تفسیر بغوی، ج۳، ص‌۳۸۳.
[۱۹] تفسیر قرطبی، ج۱۳، ص۲۸۷.    
ارسال ملائکه
[۲۰] تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۹۳.    
[۲۱] انفال/سوره۸، آیه۹.    
[۲۲] تفسیر بیضاوی، ج۳، ص۹۲.    
[۲۳] المیزان، ج۹، ص۹۰.    
ایجاد رعب در دل کافران
[۲۴] احزاب/سوره۳۳، آیه۲۶.    
[۲۵] حشر/سوره۵۹، آیه۲.    
[۲۶] جامع البیان، مج ۳، ج۴، ص۶۳.
[۲۷] التبیان، ج۸، ص۳۳۳.    
[۲۸] تفسیر قرطبی، ج۶، ص۲۴۱.    
و باد و طوفان(‌امدادهای غیبی).
[۲۹] احزاب/سوره۳۳، آیه۹.    
[۳۰] التبیان، ج۸، ص۳۲۰.    
[۳۱] تفسیر مجاهد، ج۲، ص۵۱۵.    
[۳۲] الدرالمنثور، ج۵، ص۱۸۵.
[۳۳] جامع البیان، مج ۱۱، ج۲۱، ص‌۱۸۲.
[۳۴] دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۵۵۷.


در قرآن کریم پیروزی و یاری خداوند منوط به ایمان اشخاص و گروهها یاد شده است؛ به عبارت دیگر شاخص دستیابی به وعده الهی برای پیروزی، ایمان است:«اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن‌کُنتُم مُؤمِنین».
[۳۵] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۹.    
[۳۶] تفسیر قرطبی، ج۲۰، ص۲۰.    
[۳۷] تفسیر بغوی، ج۱، ص۲۷۸.
[۳۸] المیزان، ج۴، ص۲۷.    
[۳۹] انفال/سوره۸، آیه۱۹.    
[۴۰] روم/سوره۳۰، آیه۴۷.    


صبر وسیله‌ای برای افزایش قدرت و در نهایت پیروزی و از عوامل نزول یاری خداست.
[۴۱] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۲۵.    

البته برخی صبر را در آیه شریفه به شجاعت تفسیر کرده‌اند.
[۴۲] انوار العرفان، ج۶، ص۴۴۸.

اهمیت این عامل تا جایی است که کاهش و افزایش میزان صبر مسلمانان، نقش مستقیمی در قدرت رویارویی آنان با دشمنان داشته است
[۴۳] انفال/سوره۸، آیه۶۵.    
[۴۴] انفال/سوره۸، آیه۶۶.    
همچنین صبر از سوی برخی مفسران از ملاکهای پیروزی دانسته شده است.
[۴۵] المیزان، ج۴، ص۲۷.    


توکل بر نصر الهی از عوامل کلیدی در کسب پیروزی است.
در آیه ۲۳ سوره مائده
[۴۶] مائده/سوره۵، آیه۲۳.    
و از زبان دو تن از مؤمنان بنی‌اسرائیل بر این مطلب تأکید شده است که ورود به عرصه کارزار با توکل بر خدا غلبه و فتح را در پی دارد: «فَاِذا دَخَلتُموهُ فَاِنَّکُم غــلِبونَ و عَلَی اللّهِ فَتَوَکَّلوا اِن کُنتُم مُؤمِنین»
[۴۷] مائده/سوره۵، آیه۲۳.    
؛ همچنین بر کفایت خداوند از کسی که بر او توکل کند در آیات متعددی تأکید شده است.
[۴۸] جامع البیان، مج ۷، ج۱۲، ص۱۹۲.
[۴۹] تفسیر قرطبی، ج۱۸، ص۱۶۲.    
[۵۰] تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۵۳۰.
[۵۱] احزاب/سوره۳۳، آیه۳.    
[۵۲] طلاق/سوره۶۵، آیه۳.    


دعا برای پیروزی نیز از جمله راههایی است که خداوند برای دستیابی به فتح آن را توصیه می‌کند و پیروزی و ظفر، استجابت خداوند برای این دعای مؤمنان است.
[۵۳] التبیان، ج۳، ص۱۲ـ۱۳.
[۵۴] مجمع‌البیان، ج۲، ص۴۱۲.
[۵۵] روض‌الجنان، ج۵، ص۸۸.
[۵۶] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۴۸-۱۴۷.    

به دعا برای پیروزی قبل از ورود به عرصه جهاد در آیات دیگری نیز اشاره شده است.
[۵۷] بقره/سوره۲، آیه۲۵۰.    
[۵۸] بقره/سوره۲، آیه۲۵۱.    
[۵۹] بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.    


در آیه ۱۸ سوره فتح
[۶۰] فتح/سوره۴۸، آیه۱۸.    
رضایت الهی نیز از عوامل فتح به شمار آمده است: «لَقَد رَضِیَ اللّهُ عَنِ المُؤمِنینَ... و اَثـبَهُم فَتحـًا قَریبـا».‌
برخی از مفسران ذیل این آیه تصریح کرده‌اند که پیروزی وعده داده شده، نتیجه رضایت الهی از مسلمانان است.
[۶۱] التبیان، ج۹، ص۳۲۸ـ۳۲۹.
[۶۲] زادالمسیر، ج۷، ص۱۶۷.
[۶۳] المیزان، ج۱۸، ص۲۸۵.    


پذیرفتن ولایت خداوند و پیامبرش در قرآن از عوامل ورود در حزب خداوند و به دست آوردن پیروزی نهایی دانسته شده است.
[۶۴] مائده/سوره۵، آیه۵۶.    
[۶۵] جامع البیان، مج ۴، ج۶، ص۳۹۰.
[۶۶] تفسیر بیضاوی، ج۲، ص۳۴۰.    
[۶۷] تفسیر جلالین، ج۱، ص۱۴۷.    


تقوا در کنار دیگر عوامل می‌تواند فتح و ظفر را به همراه داشته باشد
[۶۸] الوجیز، ج۱، ص۵۲۳.
: «فَاصبِر اِنَّ العـقِبَةَ لِلمُتَّقین».
[۶۹] دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۵۵۸.
[۷۰] هود/سوره۱۱، آیه۴۹.    

برخی از مفسران تقوا را به همراه صبر دو ملاک پیروزی دانسته‌اند.
[۷۱] المیزان، ج۴، ص۲۷.    

قرآن کریم علاوه‌ بر تصریح بر اهمیت حضور مردم در شکست یا پیروزی جوامع، عوامل دیگری را برای تعالی یا انحطاط جوامع ذکر کرده‌ است. بارزترین عوامل موفقیت عبارت است از صبر و استقامت در راه حق و وحدت و هم‌گرایی که در صدر اسلام موجب پیروزی‌های شگرف مسلمانان گردید. امام‌ خمینی در راستای آموزه‌های دینی ریشه و اساس همه پیروزی‌ها و شکست‌ها را خود انسان می‌دانست و بر این باور و یقین انسان در این زمینه تاکید می‌کرد. ایشان هدف تبلیغات دامنه‌دار قدرت‌های غربی، در میان ملل کشورهای ضعیف را القای ناتوانی می‌دانست و پیروزی ملت ایران را حاصل باور آنان به توانایی خود می‌دید.
[۷۲] خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۰۶-۳۰۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
اساسی‌ترین عوامل پیروزی از نظر امام‌ خمینی عبارت‌اند از: ایمان به خدا، وحدت کلمه، کمک‌های غیبی، قیام برای خدا، هجرت از خود به خدا و از دنیا به عالم غیب و اطمینان به عالم غیب.
[۷۳] خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۱، ص۳۶۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
[۷۴] خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
تحول درونی مردم بر اثر عنایت خداوند، ایجاد امید و اطمینان به پیروزی و نبود هراس از ابرقدرت‌ها. امام‌ خمینی با اشاره به آیاتی نظیر (اَن‌ تَقُومُوا لِلّه‌ِ مَثنی‌ وَ فُرادی‌)
[۷۵] خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱، ص۲۱-۲۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
[۷۶] خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۵، ص۱۶۶-۱۶۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
و (ما رَمَیْتَ اِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللّهَ رَمی)
[۷۷] سبا/سوره۳۴، آیه ۴۶.    
قیام برای خدا را موجب غلبه و پیروزی حتمی می‌دانست و معتقد بود چنین قیامی هرگز با شکست همراه نیست.
[۷۸] انفال/سوره۸، آیه ۱۷.    
همچنین ایشان عواملی نظیر حفظ عنایت خداوند و ارتباط با او، ماندن در سایه اسلام و قرآن، صبر و پایداری و دوری از غرور را موجب پیروزی می‌داند. امام‌ خمینی معتقد است اگر قیام برای خدا باشد به شکست ظاهری هم ختم شود، پیروزی است و قیام از روی هوای نفس، به پیروزی هم منتهی شود، شکست به شمار می‌رود. ایشان پیروزی حقیقی و ارزشمند را در پرتو معنویت و کار خالصانه برای خدا می‌دید و باور داشت هر تلاشی که در جهت یاری خدا باشد، دارای ارزش است و پیروزی بدون بعد معنوی شکست است.
[۷۹] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۱۶۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


۱. ↑ جامع‌البیان، مج ۶، ج۱۰، ص۱۳۴.
۲. ↑ التبیان، ج۵، ص۱۹۹.    
۳. ↑ المیزان، ج۹، ص‌۲۲۰.    
۴. ↑ روض‌الجنان، ج۹، ص۱۸۸.
۵. ↑ توبه/سوره۹، آیه۲۵.    
۶. ↑ توبه/سوره۹، آیه۲۶.    
۷. ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۳۵۸.    
۸. ↑ التبیان، ج۵، ص۱۹۹.    
۹. ↑ تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۴۸۲۴۹.    
۱۰. ↑ المیزان، ج۹، ص۲۸۰.    
۱۱. ↑ صف/سوره۶۱، آیه۱۴.    
۱۲. ↑ آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۲۶.    
۱۳. ↑ جامع البیان، مج ۳، ج۴، ص۱۱۲.
۱۴. ↑ تفسیر ثعالبی، ج۱، ص۳۰۸.
۱۵. ↑ تفسیر ابی‌السعود، ج۲، ص۸۲.    
۱۶. ↑ قصص/سوره۲۸، آیه۳۵.    
۱۷. ↑ مجمع‌البیان، ج۷، ص۳۹۵.
۱۸. ↑ تفسیر بغوی، ج۳، ص‌۳۸۳.
۱۹. ↑ تفسیر قرطبی، ج۱۳، ص۲۸۷.    
۲۰. ↑ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۹۳.    
۲۱. ↑ انفال/سوره۸، آیه۹.    
۲۲. ↑ تفسیر بیضاوی، ج۳، ص۹۲.    
۲۳. ↑ المیزان، ج۹، ص۹۰.    
۲۴. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۲۶.    
۲۵. ↑ حشر/سوره۵۹، آیه۲.    
۲۶. ↑ جامع البیان، مج ۳، ج۴، ص۶۳.
۲۷. ↑ التبیان، ج۸، ص۳۳۳.    
۲۸. ↑ تفسیر قرطبی، ج۶، ص۲۴۱.    
۲۹. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۹.    
۳۰. ↑ التبیان، ج۸، ص۳۲۰.    
۳۱. ↑ تفسیر مجاهد، ج۲، ص۵۱۵.    
۳۲. ↑ الدرالمنثور، ج۵، ص۱۸۵.
۳۳. ↑ جامع البیان، مج ۱۱، ج۲۱، ص‌۱۸۲.
۳۴. ↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۵۵۷.
۳۵. ↑ آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۹.    
۳۶. ↑ تفسیر قرطبی، ج۲۰، ص۲۰.    
۳۷. ↑ تفسیر بغوی، ج۱، ص۲۷۸.
۳۸. ↑ المیزان، ج۴، ص۲۷.    
۳۹. ↑ انفال/سوره۸، آیه۱۹.    
۴۰. ↑ روم/سوره۳۰، آیه۴۷.    
۴۱. ↑ آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۲۵.    
۴۲. ↑ انوار العرفان، ج۶، ص۴۴۸.
۴۳. ↑ انفال/سوره۸، آیه۶۵.    
۴۴. ↑ انفال/سوره۸، آیه۶۶.    
۴۵. ↑ المیزان، ج۴، ص۲۷.    
۴۶. ↑ مائده/سوره۵، آیه۲۳.    
۴۷. ↑ مائده/سوره۵، آیه۲۳.    
۴۸. ↑ جامع البیان، مج ۷، ج۱۲، ص۱۹۲.
۴۹. ↑ تفسیر قرطبی، ج۱۸، ص۱۶۲.    
۵۰. ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۵۳۰.
۵۱. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۳.    
۵۲. ↑ طلاق/سوره۶۵، آیه۳.    
۵۳. ↑ التبیان، ج۳، ص۱۲ـ۱۳.
۵۴. ↑ مجمع‌البیان، ج۲، ص۴۱۲.
۵۵. ↑ روض‌الجنان، ج۵، ص۸۸.
۵۶. ↑ آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۴۸-۱۴۷.    
۵۷. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۵۰.    
۵۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۵۱.    
۵۹. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.    
۶۰. ↑ فتح/سوره۴۸، آیه۱۸.    
۶۱. ↑ التبیان، ج۹، ص۳۲۸ـ۳۲۹.
۶۲. ↑ زادالمسیر، ج۷، ص۱۶۷.
۶۳. ↑ المیزان، ج۱۸، ص۲۸۵.    
۶۴. ↑ مائده/سوره۵، آیه۵۶.    
۶۵. ↑ جامع البیان، مج ۴، ج۶، ص۳۹۰.
۶۶. ↑ تفسیر بیضاوی، ج۲، ص۳۴۰.    
۶۷. ↑ تفسیر جلالین، ج۱، ص۱۴۷.    
۶۸. ↑ الوجیز، ج۱، ص۵۲۳.
۶۹. ↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۵۵۸.
۷۰. ↑ هود/سوره۱۱، آیه۴۹.    
۷۱. ↑ المیزان، ج۴، ص۲۷.    
۷۲. ↑ خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۰۶-۳۰۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۷۳. ↑ خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۱، ص۳۶۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۷۴. ↑ خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۷۵. ↑ خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱، ص۲۱-۲۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۷۶. ↑ خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۵، ص۱۶۶-۱۶۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۷۷. ↑ سبا/سوره۳۴، آیه ۴۶.    
۷۸. ↑ انفال/سوره۸، آیه ۱۷.    
۷۹. ↑ خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۱۶۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


• دانشنامه موضوعی قرآن    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های اخلاقی امام خمینی
جعبه ابزار