عوامل شکست در جهاد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عوامل شکست در
جهاد با توجه به
آیات قرآن عبارتند از:
اختلاف و
نزاع در صحنه نبرد، زمینه‌ساز
شکست در جهاد:
۱. «وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِی الْأَمْرِ ...؛
خداوند وعده خود را به شما (درباره
پیروزی بر دشمن در احد) راست گفت، در آن هنگام (در آغاز جنگ احد)
دشمنان را به فرمان او به قتل می‌رساندید (و این
پیروزی ادامه داشت) تا اینكه سست شدید و (
بر سر رها كردن سنگرها) و در كار خود به نزاع پرداختید....»
۲.«یا أَيُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثِیراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُكُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ؛
ای كسانی كه ایمان آورده اید هنگامی كه با گروهی (در میدان نبرد) روبرو می‌شوید ثابت قدم باشید و خدا را فراوان یاد كنید تا رستگار شوید. و اطاعت (فرمان) خدا و پیامبرش نمائید و نزاع (و كشمكش) مكنید تا سست نشوند و قدرت (و شوكت و هیبت) شما از میان نرود و استقامت نمائید كه خداوند با استقامت‌كنندگان است.»
دنیاگرایی و جمع‌آورى
غنایم، زمینه‌ساز شكست در عرصه جهاد:
«وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِی الْأَمْرِ وَ عَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما أَراكُمْ ما تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِیدُ الدُّنْیا وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِیدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ؛
خداوند وعده خود را به شما (درباره
پیروزی بر دشمن در احد) راست گفت، در آن هنگام (در آغاز جنگ احد)
دشمنان را به فرمان او به قتل می‌رساندید (و این
پیروزی ادامه داشت) تا اینكه سست شدید و (
بر سر رها كردن سنگرها) و در كار خود به نزاع پرداختید، و بعد از آن كه آنچه را دوست می‌داشتید (از غلبه
بر دشمن) به شما نشان داد نافرمانی كردید، بعضی از شما خواهان دنیا بودند و بعضی خواهان آخرت، سپس خداوند شما را از آنان منصرف ساخت؛ (و
پیروزی شما به شكست انجامید) تا شما را آزمایش كند و او شما را بخشید و خداوند نسبت به مؤمنان فضل و بخشش دارد.»
سستی در كار جهاد، زمینه‌ساز شكست
مجاهدان:
۱. «وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ ... حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ ... فِی الْأَمْرِ ...؛
خداوند وعده خود را به شما (درباره
پیروزی بر دشمن در احد) راست گفت... (و این
پیروزی ادامه داشت) تا اینكه سست شدید ... در كار خود ....» جمله «حتّى إذا فشلتم ...» ناظر به
جنگ احد و درصدد بیان علل شكست رزمندگان در آن كارزار است.
۲. «إِذْ يُرِیكَهُمُ اللَّهُ فِی مَنامِكَ قَلِیلًا وَ لَوْ أَراكَهُمْ كَثِیراً لَفَشِلْتُمْ وَ لَتَنازَعْتُمْ فِی الْأَمْرِ وَ لكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ ...؛
در آن موقع خداوند تعداد آنها را در خواب به تو كم نشان داد، و اگر فراوان نشان می‌داد مسلماء سست می‌شدید و (درباره شروع به جنگ بآنها) كارتان به اختلاف می‌كشید، ولی خداوند (شما را از همه اینها) سالم نگهداشت، خداوند به آنچه درون سینه هاست دانا است.» مقصود از «الأمر»، كار جهاد است.
۳. «یا أَيُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثِیراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُكُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ؛
ای كسانی كه ایمان آورده اید هنگامی كه با گروهی (در میدان نبرد) روبرو می‌شوید ثابت قدم باشید و خدا را فراوان یاد كنید تا رستگار شوید. و اطاعت (فرمان) خدا و پیامبرش نمائید و نزاع (و كشمكش) مكنید تا سست نشوند و قدرت (و شوكت و هیبت) شما از میان نرود و استقامت نمائید كه خداوند با استقامت كنندگان است.»
نافرمانی از فرماندهى جهاد، از عوامل شكست:
«وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ ... حَتَّى إِذا ... عَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما أَراكُمْ ما تُحِبُّونَ ... إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى أَحَدٍ ...؛
خداوند وعده خود را به شما (درباره
پیروزی بر دشمن در احد) راست گفت... (و این
پیروزی ادامه داشت) تا اینكه ... بعد از آن كه آنچه را دوست می‌داشتید (از غلبه
بر دشمن) به شما نشان داد نافرمانی كردید...(به خاطر بیاورید) هنگامی كه از كوه بالا می‌رفتید و (جمعی در وسط
بیابان پراكنده می‌شدید و) به عقب ماندگان نگاه نمی‌كردید....»
غرور و اعتماد مجاهدان به نیروى رزمى خود و
غفلت از
امدادهای الهى، زمینه‌ساز شكست آنان:
«لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِی مَواطِنَ كَثِیرَةٍ وَ يَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئاً ... ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِینَ؛
خداوند شما را در میدانهای زیادی یاری كرد (و
بر دشمن پیروز شدید) و در
روز حنین (نیز یاری نمود) در آن هنگام كه فزونی جمعیتتان شما را به اعجاب آورده بود، ولی هیچ مشكلی را برای شما حل نكرد ... سپس پشت (به
دشمن) كرده فرار نمودید.»
خوف در صحنه جهاد، از عوامل شكست:
«وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِی الْأَمْرِ وَ عَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما أَراكُمْ ما تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِیدُ الدُّنْیا وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِیدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ • إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِی أُخْراكُمْ فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ وَ اللَّهُ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ؛
خداوند وعده خود را به شما (درباره
پیروزی بر دشمن در احد) راست گفت، در آن هنگام (در آغاز جنگ احد)
دشمنان را به فرمان او به
قتل می‌رساندید (و این
پیروزی ادامه داشت) تا اینكه سست شدید و (
بر سر رها كردن سنگرها) و در كار خود به نزاع پرداختید، و بعد از آن كه آنچه را دوست می‌داشتید (از غلبه
بر دشمن) به شما نشان داد نافرمانی كردید، بعضی از شما خواهان دنیا بودند و بعضی خواهان آخرت، سپس خداوند شما را از آنان منصرف ساخت؛ (و
پیروزی شما به شكست انجامید) تا شما را
آزمایش كند و او شما را بخشید و خداوند نسبت به مؤمنان فضل و بخشش دارد. (به خاطر بیاورید) هنگامی كه از
کوه بالا می‌رفتید و (جمعی در وسط بیابان پراكنده می‌شدید و) به عقب ماندگان نگاه نمی‌كردید، و پیامبر از پشت سر شما را صدا میزد، سپس اندوهها یكی پس از دیگری به سوی شما روی آورد این به خاطر آن بود كه دیگر برای از دست رفتن (غنائم جنگی) غمگین نشوید و نه به خاطر مصیبتهائی كه
بر شما وارد می‌گردد، و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است.»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۰، ص۱۲۹، برگرفته از مقاله «عوامل شکست در جهاد».
