عوامل اجتماعی استضعاف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این نوشتار در مورد
عوامل اجتماعی استضعاف مانند نبودن
عدالت در اجتماع، برتری‌طلبی یک عده از
مردم، انباشت
ثروت و اشرافیت در بخشی از جامعه و... می‌باشد.
به هر اندازه که مناسبات اجتماعی از عدالت تهی شود و رابطه حاکمان «اِنَّ‌فِرعَون...»
یا
مردم: «قالَ المَلاَُ الَّذینَ استَکبَروا مِن قَومِهِ...»
بر پایه برتری‌طلبی: «... عَلا فِی الاَرض»،
بر ضعف کشاندن حاکمان بر
حقّ و نافرمانی از آنان: «اِنَّ القَومَ استَضعَفونی»،
فساد گرایی و محرومیت افراد زیر سلطه از حقوق انسانی باشد، استضعاف رخ می‌نماید: «اِنَّ فِرعَونَ عَلا فِی الاَرضِ وجَعَلَ اَهلَها شِیَعًا یَستَضعِفُ طَائِفَةً مِنهُم یُذَبِّحُ اَبناءَهُم ویَستَحیی نِساءَهُم اِنَّهُ کانَ مِنَ المُفسِدین»
بررسی آیات مربوط به استضعاف نشان می‌دهد که انباشت
ثروت و اشرافیت در بخشی از جامعه به همراه کمی نفرات و
تفرقه در طبقات دیگر اجتماع، زمینه زبونی و استضعاف فرودستان را به وسیله
مستکبران فراهم می‌آورد.
قرآن با عنوان «ملاء» از اشراف و ثروتمندان مستکبر
همچون
قوم صالح (علیه‌السلام) یاد می‌کند که از مستضعفانی که به
صالح (علیه‌السلام)
ایمان آورده‌اند با
انکار می‌پرسند: آیا می‌دانند که صالح از جانب
خداوند آمده است.
در جایی دیگر داستان قوم
بنی اسرائیل را بازگو می‌کند که
فرعون با تقسیم آنان به گروههای مختلف، گروهی از آنان را به
ضعف و ناتوانی می‌کشید.
در آیه ۲۶
انفال به
مسلمانان یادآور می‌شود که پیش از
اسلام، گروهی اندک و مستضعف بودند که می‌ترسیدند آنان را بربایند: «واذکُروا اِذ اَنتُم قَلیلٌ مُستَضعَفونَ فِی الاَرضِ تَخافونَ اَن یَتَخَطَّفَکُمُ النّاسُ...» و در آیه۱۵۰
اعراف نیز
هارون، قومش را که به دست آنان از جایگاه رهبری بر کنار و در معرض کشته شدن به وسیله قوم
موسی قرار گرفته بود،
سبب استضعاف خود می‌داند.
بر اساس این آیات،
امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام)
و دیگر
ائمه:
خود را مستضعف می‌دانستند و
اراده خداوند بر
امامت و استخلاف مستضعفان در زمین را: «و نُریدُ اَن نَمُنَّ عَلَی‌الَّذینَ استُضعِفوا فِی الاَرضِ و نَجعَلَهُم اَئِمَّةً و نَجعَلَهُمُ الورِثین»
در
حق خود با ظهور
مهدی موعود (عج) صادق می‌دانستند.
همه کسانی که در هر دوره‌ای در استضعاف
مستکبران روزگار خود گرفتار آمده‌اند باید با
عبرت آموزی از
سرنوشت مستضعفانِ اقوام گذشته، صابرانه در
راه حق بایستند
و تسلیم تبلیغات
مستکبران نگردند
و پیروی از آنان را برنگزینند
و اگر
مستکبران امکان زندگی مؤمنانه را از آنان گرفتند در صورت توانایی، مهاجرت کنند
و همه
مسلمانان نیز وظیفه دارند در راه
نجات مستضعفان تلاش‌کنند:
«و ما لَکُم لا تُقتِلونَ فی سَبیلِ اللّهِ والمُستَضعَفینَ مِنَ الرِّجالِ والنِّساءِ والوِلدن»
بحارالانوار؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر التحریر والتنویر؛ تفسیر راهنما؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر کنز‌الدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر المنار؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ثعالبی؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ قاموس قرآن؛ مجمع البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مفردات الفاظ قرآن؛ المیزان فی تفسیر‌القرآن.
دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله استضعاف.
