عمرو بن امرئ‌القیس خزرجی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمرو
بن امریٴالقیس، شاعر عصر جاهلی و از خاندان
مالک‌بن ثعلبه ، از
قبیله خزرج بود.
خزرجی، عمرو
بن امریٴالقیس، شاعر عصر جاهلی. وی از خاندان
مالک
بن ثعلبه، از قبیله
خزرج بود.
قرشی
او را در زمره
اصحاب مُذَهَّبات (درباره این اصطلاح رجوع کنید به جَمهرة اشعارالعرب) آورده‌است. از زندگی
خزرجی اطلاع چندانی در دست نیست.
شهرت او به سه دلیل است:
نخست آن‌که در
جنگ سُمَیْر (اولین جنگی که در جاهلیت میان دو
قبیله اوس و
خزرج رخ داد) او را به
حکمیت برگزیدند، ولی حکم او را نپذیرفتند و سرانجام
ثابت‌بن منذر ، پدر
حسّان‌بن ثابت ، موفق به
صلح میان آنان شد
(که نام
جنگ را
بُعاث آورده است).
دیگر آن‌که
عبداللّه‌بن رواحه ، شاعر برجسته و از فرماندهان
جنگ موته که در ۶۲۸ یا ۶۲۹ در آن جنگ
شهید شد، و
سعدبن ربی ع (متوفی سال سوم هجرت) که در
جنگ احد شهادت رسید، از خاندان او بودند. این دو در
جنگ بدر و
بیعت عقبه هم شرکت داشتند و از
نقیبان دوازده گانه
انصار نیز بودند.
این افراد در زنده نگه‌داشتن نام عمروبن امریءالقیس
خزرجی مؤثر بوده‌اند.
دلیل سوم شهرت او قصیده فائیه‌ای است که در همان
جنگ سمیر سرود و در آن
مالک‌بن عجلان ، فرمانده قبیله اوس، را به رعایت انصاف در مطالبه
خون‌بها فراخواند.
برخی از شارحان، چند
بیت آن را به عنوان شاهد نحوی آورده و شرح داده‌اند.
مالک
بن عجلان و
درهم‌بن زید ، برادر سُمَیر، به این
قصیده پاسخ داده‌اند.
سالها پس از جنگ، شاعران دیگری هم از آن استقبال کردند، از جمله
قیس‌بن حظیم (متوفی سال دوم هجرت)، از قبیله اوس.
حسان
بن ثابت (متوفی ۵۴)
شعر او را پاسخ داده و بر سُمَیْر و طرفداران اوسی او اعتراض کرده است. جاحظ
درباره اهمیت
عمامه به یکی از ابیات همین قصیده استناد کرده است.
با این همه بسیاری از مؤلفان تاریخ شعر و ادب عرب، همچون
ابن‌سلّام جُمَحی (متوفی ۲۳۱) و ابن‌قتیبه (متوفی ۲۷۶) و
ابن‌معتزّ (متوفی ۲۹۶)، از او نام نبرده و او را در زمره شاعران نشمرده‌اند.
منابع :
(۱) ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۲) ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره( ۱۹۸۲ ).
(۳) ابن‌هشام، السیرة‌النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، .
(۴) ابوالفرج اصفهانی.
(۵) عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة‌الادب و لب‌لباب لسان‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ج ۴،) قاهره (۱۴۰۲/ ۱۹۸۱).
(۶) عمروبن بحر جاحظ، البیان و التبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۶۷ـ۱۳۶۹/ ۱۹۴۸ـ۱۹۵۰.
(۷) حسان
بن ثابت، دیوان، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱.
(۸) محمدبن ابی‌الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیّة و الاسلام، چاپ علی‌محمد بجاوی، قاهره( ۱۹۸۱ ).
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «عمرو بن امرئ‌القیس خزرجی»، شماره۷۰۳۹.
