عمر بن محمد بسطامی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بسطامی، عمربن محمد،
محدث،
مفسر،
ادیب،
کاتب،
فقیه و
مفتی شافعی بلخ در
قرن ششم است.
نیاکان وی از اهالی
بسطام بودند
که به
بلخ مهاجرت کردند و در آنجا مقیم شدند.
وی در ۴۷۵ در
بلخ متولد شد و در آنجا پرورش یافت و از
پدر خود و
مشایخ دیگر بلخ، مانند
ابوالقاسم بن محمد خلیلی، ابراهیم
بن محمد اصفهانی، محمدبن حسین سَمِنجانی و دیگران
علم آموخت
سپس برای
تحصیلات بیشتر به شهرهای
نیشابور،
مرو و
سمرقند رفت و نزد
مشایخ آن بلاد به
تحصیل علم پرداخت.
در نیشابور از ابوسعدبن ابوصادق، ابوبکر شیروی، اسماعیل
بن عبدالغافر، در
مرو از محمدبن منصور سمعانی، محمدبن محمد ماهانی، موفق
بن عبدالکریم هروی، در
سمرقند از علی
بن احمدبن حسن و کسانی دیگر علم آموخت.
سمعانی، مؤلّف
الانساب، زبده ترین شاگرد وی و نیز از ملازمان او بوده که با القاب امامنا و شیخنا از او یاد کرده و نوشته است که در مرو، بلخ، بخارا،
سمرقند و
هرات از وی
حدیث شنیده است.
ابن نجار نیز با واسطه از بسطامی حدیث شنیده است.
از جمله خصایص پسندیده وی که
مورخان بدان اشاره کردهاند این است که وی در بزرگسالی نیز از طلب علم دست برنداشته بود؛.
بسطامی علاوه بر
تدریس تألیف نیز میکرد؛ از تألیفاتش ادب المریض والعائد، لقاطات العقول (المعقول)، مزالق العزله در خور ذکر است.
منابع مختلف
سال درگذشت وی را ۵۶۲ ثبت کرده اند، ولی
زرکلی ۵۷۰ را ذکر کرده که درست نیست.
به گزارش
ابن عماد او در ۸۷ سالگی درگذشته است.
(۱) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
(۲) ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
(۳) عبدالرحیم
بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیة، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۴) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۵) مصطفی
بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۶) محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۲۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۷) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
(۸) عبدالوهاب
بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۳۸۳ ـ ۱۳۸۸/ ۱۹۶۴ ـ ۱۹۶۸.
(۹) عبدالکریم
بن محمد سمعانی، الانساب، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
(۱۰) علی
بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بسطامی»، شماره۱۳۴۲.