• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علی‌اکبر اخوی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


علی اکبر اخوی در تهران متولد شد و در رشته حقوق تحصیل نمود و در دولت مصدق مدتی به عنوان وزیر اقتصاد ملی مشغول بود.


دکتر علی‌اکبر اخوی در سال ۱۲۸۱ در خانواده‌ای روحانی در تهران به دنیا آمد.

وی پس از اتمام تحصیلات در تهران و گرفتن مدرک لیسانس از مدرسه‌ی حقوق تهران به پاریس رفت و به آموختن حقوق و اقتصاد مشغول شد.
[۱] وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸، ش ۷۸۶۵، ۱۳۳۱.
دکتر اخوی در کنار درس و تحصیل به کارهای تجاری نیز می‌پرداخت.
[۲] عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۹۸، تهران، رسا، ۱۳۶۱.
پس از چند سال تلاش مدرک دکتری خود را در حقوق و اقتصاد دریافت و به ایران بازگشت.

پس از چندی در زمان وزارت علی‌اکبر داور، در وزارت عدلیه استخدام شده، مشغول به کار شد و پست‌های مختلفی در دستگاه قضائی داشت.
[۳] شیفته، نصرالله، رجال بدون ماسک ایران، ص۱۹، تهران، تابان، ۱۳۳۱.
از جمله ریاست شعبه‌ی شهرستان و مستشاری شعبه‌ی قضائی تمیز. اخوی در سال ۱۳۲۰ به حزب فعالان سیاسی ملی‌گرا پیوست. هر چند وقت یک‌بار به دعوت حزب ایران، در مورد مسائل اقتصادی روز و کارهای تجاری سخنرانی‌های جالبی می‌کرد.
[۴] حزب ایران، مجموعه‌ای از اسناد و بیانیه، ۱۳۳۲- ۱۳۲۳، ص۴۳، به کوشش مسعود کوهستانی نژاد، تهران، شیرازه، ۱۳۷۹.


در سال ۱۳۲۳ به همراه یک هیئت علمی‌ در کنفرانس بین‌المللی مسائل تجاری و اقتصادی که در آمریکا تشکیل می‌شد، شرکت کرد. رشد اقتصادی آمریکا و بازارهای تجاری آن کشور باعث شد که اخوی در همان جا ماند و به تجارت در شهر نیویورک مشغول شد
[۵] عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۲۲۷.
و کارش رونق زیادی گرفت؛ طوری که در محافل اقتصادی آمریکا شهرت به سزائی کسب کرد و هم زمان با تجارت، به مشاوره‌ی اقتصادی و قضائی بعضی شرکت‌های آمریکائی نیز مشغول بود.
[۶] وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸.


اخوی در سال ۱۳۳۱ هم زمان با قیام۳۰ تیر و سقوط دولت قوام و روی کار آمدن مصدق به ایران بازگشت و از طرف دکتر مصدق به وزارت اقتصاد ملی منصوب شد.
[۷] شجیعی، زهرا، نخبگان سیاسی ایران، ج۳، ص۲۷۴، تهران، سخن، ۱۳۷۲.
دکتر اخوی دولت را به صادرات و اصلاح قوانین ارزی تشویق می‌کرد.
[۸] وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸.
اما در دوران وزارت او، مصادف با جنگ جهانی دوم
[۹] عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۴۱۶.
ایران در دام تحریم اقتصادی مخصوصاً تحریم نفتی از سوی قدرت‌های بزرگ به ویژه انگلستان قرار گرفت. حل این گونه تحریمات برای کسی مثل دکتر اخوی کار سختی نبود، به همین دلیل با تیزهوشی و بهره‌گیری از معلومات اقتصادی خود توانست زمینه‌ی فروش نفت به ایتالیا را فراهم کند.
[۱۰] عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۴۰۵.


دولت مصدق مخالفان زیادی داشت و هر زمان و در هر فرصتی که پیش می‌آمد، انتقادهای شدیدی به دولت او می‌شد، یکی از این انتقادها که از طرف سید ابوالقاسم کاشانی بود، مربوط می‌شد به انتصاب دکتر اخوی در پست وزارت اقتصاد ملی. مصدق در پاسخ به کاشانی و هم‌چنین دفاع خود اظهار داشت که دکتر اخوی بدون حقوق برای خدمتگزاری حاضر شده است.
[۱۱] ترکمان، محمد، نامه‌های مصدق، ص۲۱۶، تهران، هزاران، ۱۳۷۴.
از دیگر انتقادات مخالفان نسبت به دکتر اخوی این بود که ایشان تابعیت آمریکائی دارند و یکی از شرکای کمپانی وستینگهاوس بوده‌اند و ممکن است، کارهای ایشان در این وزارت به ضرر اقتصاد ایران تمام شود. اما این انتقادها هیچ گاه موجب بی‌اعتمادی مصدق نسبت به اخوی نشد، حتی پس از چندی او را به عضویت شورای عالی فنی نیز منصوب کرد
[۱۲] ترکمان، محمد، نامه‌های مصدق، ص۱۴۸.
و با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دوران وزارت اخوی به پایان رسید.

وی پس از کودتا بازداشت شد؛
[۱۳] عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج۲، ص۲۰.
اما بلافاصله آزاد شد. چند ماه بعد در جریان رسیدگی به پرونده‌ی مصدق در تاریخ ۷ مهر ۱۳۳۲ دوباره بازداشت شد؛ ولی باز هم علی رغم تلاش مخالفانش برای چسباندن اتهام به وی، آزاد شد. در ۲۹ آذر همان سال قرار منع تعقیب وی صادر گردید.
[۱۴] عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج۲، ص۲۷.
با این حال در تاریخ ۱۳ تیر ۱۳۳۳ در مجلس شورای ملی، به دست مهدی ارباب نماینده‌ی زاهدان متهم شد که در دوران وزارتش از اختیارات خود سوء استفاده کرده و موجب زیان به خزانه‌ی کشور و گسترش بازار قاچاق کالا شده است. هم‌چنین متهم شد که با گذرنامه‌ی غیر ایرانی قصد فرار از کشور را داشته است.
[۱۵] دکتر اخوی وزیر اقتصاد ملی کابینه ی دکتر مصدق، ص۳، روشنفکر، س۲، ش۵۱، ۱۳۳۳.


اخوی در مصاحبه با مجله «روشنفکر» اتهامات مهدی ارباب را تکذیب کرد و اظهار داشت که در تمام مدت اقامت در خارج از کشور همیشه به ملیت و ایرانی بودن خود افتخار داشته است.
[۱۶] وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸.
دشمنی مهدی ارباب با دکتر اخوی به خاطر این بود که اخوی در زمان وزارتش، واردات چای را ممنوع اعلام کرده بود و در آن زمان ارباب یکی از واردکنندگان چای به ایران بود. پس از اعلام این ممنوعیت، مهدی ارباب خدمت مصدق رسیده، اعتراض خود را نسبت به این دستور اعلام کرد؛ اما مصدق باز هم جانب دکتر اخوی را گرفت و این کار دشمنی ارباب را با اخوی بیشتر کرد. دکتر اخوی چندی پس از کودتای ۲۸ مرداد، مدتی با اعضای نهضت مقاومت ملی همکاری کرد؛ اما طولی نکشید که خود را از سیاست کنار کشید و به فعالیت‌های تجاری و اقتصادی پرداخت.
[۱۷] سنجابی، کریم، ص۱۷۸.


مدتی در ایران بود و بعد به فرانسه رفت و سرانجام در سال ۱۳۶۳،
[۱۸] عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۴۱۷.
در سن ۸۰ سالگی به دلیل اختلافات خانوادگی خودکشی کرد.
[۱۹] الموتی، مصطفی، ایران در عصر پهلوی، ج۱۵، ص۳۴۰، لندن، پگا، ۱۳۷۲.


۱. ↑ وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸، ش ۷۸۶۵، ۱۳۳۱.
۲. ↑ عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۹۸، تهران، رسا، ۱۳۶۱.
۳. ↑ شیفته، نصرالله، رجال بدون ماسک ایران، ص۱۹، تهران، تابان، ۱۳۳۱.
۴. ↑ حزب ایران، مجموعه‌ای از اسناد و بیانیه، ۱۳۳۲- ۱۳۲۳، ص۴۳، به کوشش مسعود کوهستانی نژاد، تهران، شیرازه، ۱۳۷۹.
۵. ↑ عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۲۲۷.
۶. ↑ وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸.
۷. ↑ شجیعی، زهرا، نخبگان سیاسی ایران، ج۳، ص۲۷۴، تهران، سخن، ۱۳۷۲.
۸. ↑ وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸.
۹. ↑ عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۴۱۶.
۱۰. ↑ عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۴۰۵.
۱۱. ↑ ترکمان، محمد، نامه‌های مصدق، ص۲۱۶، تهران، هزاران، ۱۳۷۴.
۱۲. ↑ ترکمان، محمد، نامه‌های مصدق، ص۱۴۸.
۱۳. ↑ عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج۲، ص۲۰.
۱۴. ↑ عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج۲، ص۲۷.
۱۵. ↑ دکتر اخوی وزیر اقتصاد ملی کابینه ی دکتر مصدق، ص۳، روشنفکر، س۲، ش۵۱، ۱۳۳۳.
۱۶. ↑ وزیر اقتصاد ملی، اطلاعات، ص۸.
۱۷. ↑ سنجابی، کریم، ص۱۷۸.
۱۸. ↑ عبده، جلال، چهل سال در صحنه، ج۱، ص۴۱۷.
۱۹. ↑ الموتی، مصطفی، ایران در عصر پهلوی، ج۱۵، ص۳۴۰، لندن، پگا، ۱۳۷۲.


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «علی اکبر اخوی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۴/۲۷.    


رده‌های این صفحه : تراجم | خاندان ها | خاندانهای ایرانی | رجال سیاسی عصر پهلوی | نظامیان عصر پهلوی
جعبه ابزار