علی فومنی رشتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![علی فومنی و یارانش]()
علی فومنی رشتی (۱۲۶۸-۱۳۲۷ق)، از علما و فقهای بزرگ
گیلان و از طرفداران
مشروطه مشروعه بود که در این راه به
شهادت رسید.
وی در
رشت،
کربلا و
نجف علوم دینی را نزد بزرگانی چون
میرزا حبیب‌الله رشتی،
محمدحسن مامقانی،
محمدطه نجف،
شیخ زین‌العابدین مازندرانی فرا گرفت و به
درجه اجتهاد رسید. او سپس به زادگاهش بازگشت و به تدریس، قضاوت و رسیدگی به امور مردم پرداخت. آیت
الله فومنی از خواص تلامذه
میرزای رشتی بود و بسیاری از تقریرات بحث معظم له را به
رشته تحریر آورده است. شیخ علی دومین رهبر
نهضت مشروطیت گیلان و از طرفداران مشروطه مشروعه بود که مورد سوء قصد مشروطه‌خواهان قرار گرفت و به شهادت رسید.
آیت
الله حاج شیخ علی فومنی
رشتی در سال
۱۲۶۸ قمری در
رشت دیده به جهان گشود. پدرش ملا محمدحسین، دانشمندی زاهد بود که بعد از تحصیلاتش در
عتبات عالیات به
رشت آمد و به تدریس و نشر احکام دینی همت گماشت و در سال
۱۲۸۷ قمری در
رشت وفات یافت و پیکرش به کربلای حسینی منتقل و دفن گردید.
شیخ علی تحصیلات مقدماتی را در نزد پدرش به‌خوبی آموخت و دروس
فقه و
اصول و
فلسفه و
کلام را در نزد عالمان و فقیهان
رشت فرا گرفت. در سال
۱۲۸۹ قمری برای تکمیل معلومات عازم
کربلا شد و به مدت ۵ سال از محضر اساتید برجسته و نامدار آن حوزه مقدسه به‌خصوص آیت
الله حاج
شیخ زین‌العابدین حائری مازندرانی استفاده کرد.
ایشان در سال
۱۲۹۴ قمری به
نجف اشرف مهاجرت کرد و این مهاجرت علمی به دستور مرجع بزرگ شیعه حضرت آیت
الله میرزا حبیب
الله رشتی صورت پذیرفت. حاج شیخ علی سالیان متمادی از آیات عظام
میرزا حبیب
الله محقق رشتی، شیخ
محمدحسن مامقانی، شیخ
محمدطه نجف تبریزی و شیخ
محمدفاضل شربیانی بهره‌های علمی فراوان برد و مراتب عالیه اجتهاد را پشت سر نهاد و موفق به اخذ درجه اجتهاد شد.
میرزا حبیب
الله رشتی، شیخ محمدحسن مامقانی، شیخ محمدطه نجف، شیخ زین‌العابدین مازندرانی، و....
شیخ علی فومنی توانست از اساتید خود
اجازه نقل روایت و از آیت
الله شیخ محمدحسن مامقانی اجازه اجتهاد مطلق را دریافت نماید.
آیت
الله فومنی عالمی زاهد و فقیهی برجسته و از خواص شاگردان
میرزای رشتی بود که بسیاری از تقریرات درس استادش را نگاشت. او تراوشات فقهی و اصولی خود را در چهار جلد کتاب در اصول فقه و هشت جلد در مباحث فقهی چون
نماز،
قضاوت،
ارث،
اجاره،
بیع و
دیات به
رشته نگارش در آورده که متاسفانه به زیور طبع آراسته نگردیده است.
شهید فومنی بعد از ارتحال استادش
میرزای رشتی در سال
۱۳۱۲ قمری به زادگاهش مراجعت کرد و علاوه بر اقامه جماعت، به کار تدریس و قضاوت پرداخت و محل مراجعه مردم شد و در میان مردم به
زهد و
تقوا مشهور بود.
شیخ علی فومنی بعد از آیت
الله ملا محمد خمامی، دومین رهبر
نهضت مشروطیت گیلان و مردی شجاع و با شهامت بود. او نسبت به اتفاقات اجتماعی زمان خود آرام ننشست و به همین‌خاطر در قضایای مشروطه به صف مشروطه‌خواهان پیوست و در این مبارزه با روحانی و مرجع بزرگ گیلان آیت
الله شهید ملا محمد خمامی همگام شد و از یاران صدیق ایشان به شمار می‌رفت. آیت
الله فومنی زمانی که احساس کرد مشروطیت، به‌خاطر نقشه‌های پلید دشمنان خارجی و ایادی داخلی آنان از مسیر دیانت و شریعت، به انحراف کشیده شده، به همراه آیت
الله خمامی و آیت
الله شهید
سید حسین بحرالعلوم رشتی همگام و همراه با آیت
الله شیخ فضل‌الله نوری خواستار مشروطه مشروعه شدند و در مقابل کارشکنی و اعتراضات و اقدامات مغرضانه مشروطه‌خواهان بی‌دین و سکولار قد علم کرده و با آنان به مبارزه برخاست. آیت
الله فومنی ابتدا به نصحیت و ارشاد و هدایت طرفداران مشروطه سکولار پرداخت، ولی وقتی لجاجت و کارشکنی آنان را مشاهده کرد، به همراه جمعی از علما و مردم به علامت انتقاد و نارضایتی از عملکرد انجمن مشروطه در تاریخ ۱۶
صفر سال
۱۳۲۵ قمری از
رشت خارج و به سوی
تهران رهسپار شدند.
عده زیادی از مردم نیز به نشانه همراهی با علما، از شهر خارج شده و در بیرون شهر
رشت متحصن شدند، آن‌ها با ارسال تلگراف به
مجلس شورای ملی، اعلام کردند تا وقتی که از طرف دولت و مجلس، تکلیف انجمن‌های مشروطه معین نشود، به شهر باز نخواهند گشت. نمایندگان سکولار مجلس شورای ملی که از حضور علمای گیلان، در تهران و مجلس بیم داشتند، با ارسال تلگرافی به آیات فومنی و خمامی، توقف حرکت به سمت تهران و همراهی با مشروطه را خواستار شدند، ولی علمای گیلان اعتنایی به وعده‌های پوچ نمایندگان مجلس سکولار نکردند و با عزمی استوار به سوی تهران آمدند و در تهران ارتباط نزدیکی با آیت
الله شهید
شیخ فضل‌الله نوری برقرار کردند. در همین زمان بود که جریان مشروعه‌خواهی شکل گرفت. مشروعه‌خواهان، پاک‌سازی مجلس از عناصر سکولار و جلوگیری از وضع قوانین مخالف شرع را خواستار بودند و هم‌چنین به رفتار و عملکرد مشروطه‌خواهان تندرو انتقاد داشتند. متن نامه‌ها و تلگرافات و اسناد و مدارک آیت
الله فومنی در کتب مختلف که پیرامون نهضت مشروطیت
ایران نوشته شده، به تفصیل آمده است.
سرانجام اختلافات بین مشروطه‌خواهان و مشروعه‌خواهان خیلی جدی شد تا جایی که مشروطه‌خواهان سکولار گیلان، با تشکیل کمیته‌ای مخفی، درصدد ترور مخالفین خود برآمدند و هر کس را که با عقایدشان همراه نبود، از سر راه برمی‌داشتند. مشروطه‌خواهان سکولار ابتدا آیت
الله ملا محمد خمامی را به شهادت رساندند و شانزده روز بعداز شهادت آن بزرگوار،
رشت به تسخیر و اشغال مشروطه‌خواهان درآمد. با وجود آیت
الله شیخ علی فومنی آن‌ها در
رشت، احساس آرامش نمی‌کردند، لذا درصدد
قتل او برآمدند.
•
پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «علی فومنی»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۴/۳۰.
علی فومنی 
