علی بن سلیمان تمیمی حیدره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَیدَره، علی بن
سلیمان تمیمی،
ادیب،
شاعر،
نحوی و فقیه یمنی در
قرن ششم بود.
کنیه‌اش ابوالحسن و لقبش حیدره بود،
اما صفدی
وی را، احتمالا به سبب اشتباه نسخه‌نویسان، ملقب به حِیدَه دانسته است.
شاید وی به
قبیله یمنی حیدره در حضرموت منتسب بوده که چنین لقبی یافته است.
وی را با القابی چون شیخ امام، عالم صَدر (پیشوا) و علامه ستوده‌اند.
علاوه بر این، به دلیل محل زندگی‌اش، بَکیل (سرزمین قبیله بزرگ بَکیل در بخشِ ذِمارِ یمن)، به بَکیلی نیز مشهور شد.
از
سال ولادتش اطلاعی در دست نیست و در منابع از استادان او سخنی به میان نیامده است.
تنها خود وی
از یکی از استادانش با نام
ابوالسعود بن فتح نامبرده و او را ادیبِ الادباء نامیده است.
حیدره شاگردان بسیاری داشته که از میان آنان فقط به
ابوالحسن علی بن یحیی فُضَیلی اشاره شده است.
حیدره در ۵۹۹ درگذشت.
او فقیه، نحوی، ادیب و سرآمد بزرگان
یمن بود
اشعار باقی‌مانده از او
به تبحر او در سرودن
شعر دلالت دارد.
مهم‌ترین اثر ادبی حیدره کشف المشکل فی‌النحو است. با مطالعه این اثر می‌توان دریافت که اعطای چنان القابی به او
اغراق نبوده است.
گروهی از ادبا و دوستداران ادبیات از وی درخواست کرده بودند که کتاب مرجعی برای رفع مشکلات ادبی تألیف کند.
این کتاب توانایی‌های نحوی و لغوی حیدره را به خوبی آشکار می‌سازد.
وی در این کتاب
تمام موضوعات نحوی را به روش پرسش و پاسخ، در چهار بخش شامل ۱۱۰ باب، توضیح داده است.
حیدره حافظ
قرآن بود و به همین دلیل، در این کتاب از آیات فراوانی بهره گرفته و حتی باب ویژه‌ای برای
احکام قرائت قرار داده است. او به اشعار عرب نیز آگاهی بسیار داشته و حدود هشتصد بیت از ۸۶ شاعر عرب را به مناسبت ذکر کرده است. علاوه بر این، بخش پایانی کتابش را به شعر و مطالب مرتبط با آن اختصاص داده است.
حیدره کتاب المبانی و المعانی فی‌القرآن را در زمینه
علم قرائت تألیف کرده که نسخه خطی آن موجود است
(۱) محمد لبیب بتنونی، الرحلة الحجازیه، قاهره ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۲) علی بن
سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۳) صفدی، اعیان العصر.
(۴) یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
(۵) یاقوت‌حموی، معجم الادبا، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « علی بن سلیمان تمیمی‌حیدره »، شماره۶۶۵۸.
