علم اجمالی در تدریجیات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علم اجمالی در
شیء فاقد اجزای مجتمع در
زمان واحد را علم اجمالی در تدریجیات گویند.
علم اجمالی در تدریجیات، که مقابل
علم اجمالی در دفعیات می‌باشد، نوعی علم اجمالی است که بعضی از اطراف آن بالفعل در
زمان حاضر حاصل می‌باشد، اما بعضی اطراف دیگر آن استقبالی است؛ یعنی
فعلیت آن در آینده تحقق می‌یابد؛ به بیان دیگر،
تکلیف در بعضی از اطراف آن، فعلی و در بعضی دیگر، استقبالی است، مانند زنی که دارای
عادت عددی است (نه
وقتی) و می‌داند در هر ماه سه روز
حیض می‌شود، اما نمی‌داند این سه روز، سه روز اول ماه است یا سه روز دوم یا سوم یا...، حال در صورتی که این
زن، به خاطر
بیماری، یک
ماه کامل
خون ببیند، علم اجمالی پیدا می‌کند که یکی از این دفعات (سه روز اول، دوم، سوم، تا دهم) حیض او است؛ یعنی علم اجمالی او ده طرف دارد و اگر سه روز اول حیض بوده باشد، بر او تکلیف اجتناب از توقف در
مسجد و یا اجتناب از
نماز، فعلیت پیدا کرده است، اما اگر سه روز نهم یا سه روز دهم باشد، اجتناب در
آینده بر او
واجب می‌شود و تکلیف، استقبالی می‌گردد.
میان
اصولیون در تنجز علم اجمالی در تدریجیات اختلاف است؛ برخی اعتقاد دارند بعضی از ارکان منجزیت علم اجمالی در تدریجیات وجود ندارد و از این رو به عدم تنجز آن معتقد شده‌اند، اما عده‌ای بر این باورند که در
تدریجیات نیز علم اجمالی منجز است و به شبهات موجود درباره عدم تمامیت بعضی از ارکان تنجز علم اجمالی پاسخ داده‌اند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۸۳، برگرفته از مقاله «علم اجمالی در تدریجیات».
