• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علاقات مجاز

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



علاقات مجاز به مناسبت‌های لازم برای استعمال لفظ در معنای مجازی اطلاق می‌شود.



استعمال لفظ در غیر معنای اصلی باید مناسبتی داشته باشد که آن مناسبت را «علاقه» می‌گویند. به علاقه‌هایی که مصحح استعمال لفظ در معنای مجازی می‌شود «علاقات مجاز» می‌گویند و از ارکان مجاز و از مباحث کلیدی حقیقت و مجاز به شمار می‌آید. ابن سبکی شمار این گونه علاقات را در کتاب عروس الافراح به حدود چهل رسانده است.


مشهورترین علاقات مجاز لغوی عبارتند از:

۲.۱ - سببیت

سببیت: اطلاق اسم سبب بر مسبب؛ مانند: (وهو الذی یرسل الریاح بشرا بین یدی رحمته). مراد، ارسال ابرها است؛ ولی به جای آن، سبب آن یعنی «ریاح» را ذکر کرده است.

۲.۲ - مسببیت

مسببیت: یعنی آوردن لفظ مسبب و اراده سبب؛ مانند: (وینزل لکم من السماء رزقا).

۲.۳ - جزئیت

جزئیت: آوردن جزء یک چیز و اراده کل آن؛ مانند: (فرجعناک الی امک کی تقر عینها). اطلاق «عین» بر «جان و جسم» به علاقه جزئیت است.

۲.۴ - کلیت

۱.آوردن کل و اراده جزء آن.
۲. در نظر گرفتن آن چه در گذشته بوده است.
۳. در نظر گرفتن آن چه خواهد شد.

۲.۵ - محلیت

محلیت: آوردن لفظ محل و اراده آن چه در محل واقع می‌شود؛

۲.۶ - حالیت

حالیت: اطلاق لفظ حال و اراده محل؛ مانند: (ففی رحمة الله هم فیها خالدون). «رحمت» در اصل به معنای دلسوزی و مهربانی است که در این جا به مفهوم بهشت است.

۲.۷ - مجاورت

مجاورت: اطلاق لفظ یک شیء و اراده آن چه در مجاورت آن قرار دارد.

۲.۸ - آلیت

آلیت: آوردن اسم آلت و اراده اثری که از آن ناشی می‌شود؛ مانند: (واجعل لی لسان صدق فی الآخرین).

۲.۹ - ملزومیت

ملزومیت: اطلاق اسم ملزوم بر لازم.

۲.۱۰ - لازمیت

لازمیت: آوردن اسم لازم و اراده ملزوم.
[۶] حسینی، جعفر، اسالیب البیان فی القرآن، ص۳۹۲-۴۱۹.
[۹] کمالی دزفولی، علی، قرآن ثقل اکبر، ص۳۰۶.



۱. اعراف/سوره۷، آیه۵۷.    .
۲. غافر/سوره۴۰، آیه۱۳.    .
۳. طه/سوره۲۰، آیه۴۰.    .
۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۷.    .
۵. شعرا/سوره۲۶، آیه۸۴.    .
۶. حسینی، جعفر، اسالیب البیان فی القرآن، ص۳۹۲-۴۱۹.
۷. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۱۲۲.    
۸. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۲۵۹.    
۹. کمالی دزفولی، علی، قرآن ثقل اکبر، ص۳۰۶.



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «علاقات مجاز».    




جعبه ابزار