علاءالدوله احمد بن محمد بیابانکی سمنانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«علاء الدوله احمد بن محمد بن احمد بیابانکی سمنانی» از بزرگان
تصوف ایرانی و از شاعران و نویسندگان
سده‌های هفتم و هشتم هجری قمری بود.
وی در ماه
ذیحجه سال ۶۵۹ ق در قریه بیابانک
سمنان که در دوازده کیلومتری جنوب غربی شهر سمنان واقع است، متولد شد. تحصیلات ابتدایی وی در مکتب خانه محلی بیابانک بوده است. تا سن پانزده سالگی از علوم عقلی و نظمی چیزی آموخت و آن گاه به همراه عموی خویش، ملک جلال الدین، در دستگاه ارغونخان وارد شد و به تدریج مقرب درگاه شاه ایلخانی شد و دارای قبا، کلاه و سلاح گردید و در اندک مدت مورد توجه و عنایت خاص قرار گرفت.
پدر شیخ علاء الدوله، محمد، ملقب به ملک شرف الدین، در دستگاه سلطنت ارغون خان و غازان خان پادشاهان ایلخانی، دارای مقام، منزلت، اعتبار و عزت بود.
مادر شیخ،
خواهر رکن الدین صاین، از عالمان و قاضیان بزرگ عهد ایلخانی بود و علاء الدوله،
فقه و
حدیث را نزد او فرا گرفت.
سال ورود شیخ به دیوان ایلخانیان را ۶۷۴ ق نگاشته‌اند، اما خدمتش در این دربار چیزی نپایید. شیخ خود می‌گوید: جنگی که بین سلطان و عمویش- سلطان احمد تکودار- در قلب
قزوین در گرفت (۶۸۳ ق) در آن گاه من بیست و چهار سال داشتم و از همراهان و ملازمان ارغوخان بودم. اما خدمت به ارغون شاه را ترک نگفت تا سال ۶۸۵ ق فرارسید و شیخ به واسطه کسالت، خدمت ایلخانیان را ترک و به موطن خود سمنان بازگشت و در بیست و شش سالگی، به تحصیل و دانش و تهذیب
اخلاق و طلب سلوک، همت گماشت.
ادبیات عرب را نزد سید اخفش و علم فقه را نزد سید تاج الدین آموخت و از رکن الدین صایم و رشید ابن ابی القاسم استماع حدیث نمود و اجازه روایت گرفت. سیر و سلوک عرفانی وی، از کناره گیری خدمات دیوانی و انفاق و تطهیر اموالش آغاز شد، چنان که غلامان و
کنیزان خود را آزاد ساخت و حقوقی را که از دیگران بر عهده وی بود، رها کرد و اموال خود را
وقف نمود و خانقاه سکاکیه سمنان را که منسوب به شیخ حسن سکاک سمنانی، از مشایخ
قرن پنجم و ششم هجری بود، بازسازی نمود. پس از چندی برای دیدن
قطب زمان و مرشد کامل، راه
بغداد پیش گرفت و در بیست و هشت سالگی، به آن
شهر رفت و دست ارادت به مطلوب خود داد و سپس از آن جا برای گزاردن
حج ، به
مکه مشرف شد و این نخستین
حج او بود و بعد از آن نیز چند بار دیگر این
زیارت را تجدید کرد. وی تا سال ۶۹۹ ق هنوز در خدمت عبدالرحمن اسفراینی بسر می‌برده است و در این مدت در سیر و سلوک و یا شاید بعد از آن، چند گاهی در سیر بلاد
قدس ، شام و امثال آن نواحی، روزگار می‌گذرانده است. خواجوی کرمانی از ارادتمندان او بوده است و گردآوری دیوان اشعار وی را نیز به او نسبت داده‌اند. آرامگاه وی سمنانی در روستای صوفی آباد قرار دارد.
۱. خمخانه وحدت؛
۲. دیوان اشعار؛
۳. مطلع النقط و مجمع اللقط؛
۴. سرالبال فی اطوار سلوک اهل الحال؛
۵. سلوه العاشقین و سکة المشتاقین؛
۶. مشارع ابواب القدس و مراتع الانس؛
۷. مناظر المحاضر للناظر الحاضر؛
۸. العروة لاهل الخلوة والجلوة (عروة الوثقی)؛
۹. آداب السفره؛
۱۰. ارشاد المومنین؛
۱۱. ارشادنامه؛
۱۲. شرح حدیث رواح المومنین؛
۱۳. شرح فصوص الحکم؛
۱۴. فتح المبین لاهل الیقین؛
او را از لحاظ مقام دینی، به لقب رکن الدین و به مناسبت خدمات جوانی اش در دستگاه دیوانی، علاء الدوله ملقب ساخته‌اند. محققین و
مورخین به واسطه
قطبیت و ارشاد، وی را «[شیخ]]» و بعضی به مناسبت اصطلاح رایج فرق صوفیه، او را «شاه علاءالدوله» خوانده‌اند.
نرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
