عقد صوری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به اجرای
عقد بدون قصد جدی عقد صوری ( عقد شکلی) گفته میشود.
عقد صوری عبارت است از ایجاد صورت
عقد ، نه معنای آن. از آن در باب
تجارت سخن گفتهاند.
==!==
در تحقق عقد، قصد جدی معنای آن هنگام اجرای عقد، شرط است. از این رو، چنانچه عقد بدون قصد جدی اجرا شود، صوری و باطل خواهد بود، مانند کسی که از روی شوخی و یا در حال خواب و یا بیهوشی عقدی را به زبان آورد
از نظر فقهی اراده و قصد داشتن از جمله شرایط صحت عقود به شمار میرود.
امام خمینی در
تحریرالوسیله در این باره در شروط
فروشنده و
خریدار مینویسد: «الثالث: القصد، فلا یصحّ بیع غیر القاصد کالهازل و الغالط و الساهی.»
سوم (از شروط متبایعین است) «
قصد»؛ پس
بیع کسی که
قصد بیع ندارد، مانند مزاحکننده و اشتباهکار و سهوکننده، صحیح نیست.
ایشان همچنین در احکام
عقد ازدواج اظهار میدارد: «یعتبر فی العقد القصد الی مضمونه، و هو متوقّف علی فهم معنی لفظی «انکحْت» و «
زَوّجت» ولو بنحو الاجمال؛ حتّی لا یکون مجرّد لقلقة لسان. نعم، لا یعتبر العلم بالقواعد العربیة، ولا العلم و الاحاطة بخصوصیات معنی اللفظین علی التفصیل، بل یکفی علمه اجمالًا، فاذا کان الموجب بقوله: «انکحت» او «
زوّجت» قاصداً لایقاع العلقة الخاصّة المعروفة المرتکزة فی الاذهان التی
یطلق علیها «النکاح» و «
الزواج» فی لغة العرب، ویعبّر عنها فی لغات اخر بعبارات اخر، وکان القابل قابلًا لهذا المعنی کفی، الّااذا کان جاهلًا باللغات؛ بحیث لا یفهم انّ العلقة واقعة بلفظ «
زوّجت» او بلفظ «موکّلی»، فحینئذٍ صحّته مشکلة و ان علم انّ هذه الجملة لهذا المعنی.»
قصد مضمون عقد در عقد معتبر است و این متوقف است بر فهم معنای دو لفظ «انکحت» و «
زوجت» ولو اینکه بهصورت اجمالی باشد تا اینکه تنها لقلقه زبان نباشد، البته دانستن قواعد عربی و علم و احاطه به خصوصیات دو لفظ به طور تفصیل معتبر نمیباشد، بلکه دانستن اجمالی آن کفایت میکند. پس اگر موجب با گفتهاش - انکحت یا
زوجت - قصد واقع ساختن علقه خاص متعارف که در اذهان مرتکز و ثابت است را بنماید - که به آن در لغت عرب، «نکاح» و «
زواج»
اطلاق میشود و از آنها، در لغتهای دیگر، به عبارات دیگر تعبیر میشود - و قابل هم همین معنی را قبول کند کفایت میکند، مگر اینکه
جاهل به (معنای) لغات باشد به طوری که نداند علقهای که پیدا میشود با لفظ «
زوجت» واقع میشود یا با لفظ «موکّلی» که در چنین صورتی صحت آن مشکل است اگرچه بداند که این جمله برای این معنی است.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهمالسلام، ج۵، ص۴۲۳، برگرفته از مقاله«عقد صوری». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی