• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَفْو (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَفْو (به فتح عین) از واژگان نهج البلاغه هم به معنای گذشت، بخشودن و نادیده گرفتن آمده و هم به معنای محو شدن و از بین رفتن که هر دو نزدیک به هم هستند.
همچنین به معنای زیادت و فراوانی نیز آمده است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره مرگ و عفو خدا و .. از این واژه استفاده نموده است.



عَفْو هم به معنای گذشت، بخشودن و نادیده گرفتن آمده و هم به معنای محو شدن و از بین رفتن که هر دو نزدیک به هم هستند آمده است.
عَفو به معنای زیادت و فراوانی نیز آمده است.
عَفو به معنای زیادت و فراوانی نیز آمده است گویند:
«عَفا شَعر البَعیر: کَثُرَ وَ طالَ.»


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - عَفَّى - خطبه ۲۲۹ (مرگ)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره مرگ فرموده است:
«فَكَأَنْ قَدْ أَتْاكُمْ بَغْتَةً فَأَسْكَتَ نَجِيَّكُمْ، وَ فَرَّقَ نَدِيَّكُمْ، وَ عَفَّى آثارَكُمْ.»
«گویا که مرگ به یکی از شما ناگهان رسیده، گفتگوی‌ شما را ساکت کرده، اجتماعتان را متفرق نموده و آثارتان را محو کرده است.» «تعفیه» به معنی محو کردن می‌باشد.


۲.۲ - عَفا - خطبه ۱۴۹ (وصیت امیرالمومنین)

قبل از مرگ خويش فرموده‌:
«إِنْ تَثْبُتِ الْوَطْأَةُ في هذِهِ الْمَزَلَّةِ فَذاكَ. وَ إِنْ تَدْحَضِ الْقَدَمُ فَإِنّا كُنّا في أَفْياءِ أَغْصانٍ، وَ مَهابِّ رِياحٍ، وَ تَحْتَ ظِلِّ غَمامٍ، اضْمَحَلَّ في الْجَوِّ مُتَلَفِّقُها، وَ عَفا في الْأَرْضِ مَخَطُّها.»
«اگر من از اين ضربت در اين لغزش‌گاه (دنیا) نجات يابم، (شما به مقصود خود رسيده‌ايد) و اگر گام‌ها بلغزد و از اين جهان رخت بر بندم، ما نيز (مانند ديگران) درسايه شاخه‌ها و مسير وزش بادها و زير سايه ابرهاى متراكم آسمان كه پراكنده شدند و آثارشان در روى زمین محو شد، خواهيم بود.»

۲.۳ - فَعَفا - خطبه ۱۹۱ (عفو خدا)

و درباره عفو خدا و طلب عفو از خدای متعال مطالب زیادی دارد مثل:
«الْحَمْدُ لله... الَّذي عَظُمَ حِلْمُهُ فَعَفا، وَ عَدَلَ في كُلِّ ما قَضَى، وَ عَلِمَ ما يَمْضي وَ ما مَضَى.»
«همان خداوندى كه حلمش زياد است و عفو مى‌كند و در همه فرمان‌هايش دادگر و از گذشته و آينده مطّلع است.»

۲.۴ - الْعَفْوَ - حکمت ۷ (عفو کردن)

و در حکمت ۷ فرموده است:
«إِذا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّكَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُكْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَيْهِ.»
«چون بر دشمنت قادر شدی و بر او دست یافتی، عفو از او را شکر قدرتت قرار بده.»

۲.۵ - بِالْعَفْوِ - حکمت ۴۷ (شایستگی مرد)

و باز فرموده:
«أَوْلَى النّاسِ بِالْعَفْوِ أَقْدَرُهُمْ عَلَى الْعُقوبَةِ.»
«شايسته‌ترين مردم به عفو قادرترين آن‌ها به مجازات است.»

۲.۶ - بِإِعْفاءِ - خطبه ۱۹۲ (درباره حجاج)

عفو به معنای زیادت و فراوانی نیز آمده است گویند: «عفا شعر البعیر: کثر و طال و عفا الشی‌ء کثر». درباره حجّاج بیت اللّه فرموده است:
«قَدْ نَبَذوا السَّرابيلَ وَراءَ ظُهورِهِمْ، وَ شَوَّهوا بِإِعْفاءِ الشُّعورِ مَحاسِنَ خَلْقِهِمُ.»
«در حال احرام لباس‌های خود را پشت سر‌ انداخته و ترک کرده‌اند، و با طولانی کردن موها زیبایی‌هایی خود را بدقیافه نموده‌اند.»

۲.۷ - عَفْوَها - نامه ۶۹ (موعظه)

منظور از «عفو» در نامه ۶۹:
«وَ خُذْ عَفْوَها وَ نَشاطَها.»
«بلكه بكوش آن را توأم با نشاط و در وقت فراغت انجام دهى.»


این ماده بارها در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۳۱.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۲۹۹.    
۳. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۲۹۹.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۵۹۳.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۶۵، خطبه ۲۲۹.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۵۱، خطبه ۲۲۵.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۵۲، خطبه ۲۳۰.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۵۵۱.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۸۶.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۹۳.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۱۹۲.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۴۱۹.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۵.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۱۸، خطبه ۱۴۹.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۴۶، خطبه ۱۴۵.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۷، خطبه ۱۴۹.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۱۵.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۸۳.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۸۸.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج، ص.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۲۳.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۲۳.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۴۲، خطبه ۱۹۱.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۵۷، خطبه ۱۸۶.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۳، خطبه ۱۹۱.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۱.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۶۹.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷۳.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۲۴.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۲۴۵.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۱۵.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۷۰، حکمت ۷    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۵۳، حکمت ۱۰.    
۳۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۰، حکمت ۱۱.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۷۳۵.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۵.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۵.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۸۹.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۲۶.    
۴۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۰۹.    
۴۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۸۳، حکمت ۴۷.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۶۷، حکمت ۵۲.    
۴۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۸، حکمت ۵۲.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۴۵.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۶.    
۴۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۶.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۳۳۳.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۹۲.    
۴۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۸۳.    
۵۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۱۹۲.    
۵۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۷۲، خطبه ۱۸۷.    
۵۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۹۳، خطبه ۱۹۲.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۵۷.    
۵۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۵۸.    
۵۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۷۷.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۴۲۵.    
۵۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۴۲.    
۵۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۵۹.    
۵۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۵۷، نامه ۶۹.    
۶۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۴۳، نامه ۶۹.    
۶۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۶۰، نامه ۶۹.    
۶۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱۹.    
۶۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۷۰.    
۶۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۷۶.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۳۵۵.    
۶۶. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۳۹۰.    
۶۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۴۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عفو»، ج۲، ص۷۳۱.    






جعبه ابزار