عزاداری برای اهل‌بیت غیرمعصوم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در احادیث
اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) نسبت به ثواب
گریه و عزاداری برای
حضرت اباعبدالله الحسین (علیه‌السّلام) و دیگر معصومان، تاکید فراوانی شده است. سوالی که در اینجا برای برخی مطرح شده، آیا عزاداری
و گریه تنها برای
امام حسین (
علیه
السّلام)
ثواب دارد یا شامل عزاداری اهل‌بیت غیرمعصوم ایشان نیز می‌شود. در اینجا برای رفع این
شبهه، دلایل گریه
و عزاداری بر اهل بیت غیرمعصوم را بررسی خواهیم کرد.
در احادیث
اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) نسبت به ثواب
گریه و عزاداری برای
حضرت اباعبدالله الحسین (علیه‌السّلام) و دیگر معصومان، تاکید فراوانی شده است. از جمله مرحوم
صدوق در کتاب
ثواب الاعمال از
حضرت امام سجاد (علیه‌السّلام) روایت می‌کند:
«ایما مؤمن من دمعت عیناه لقتل
الحسین (
علیه
السّلام) حتی تسیل علی خده بواه الله تعالی بها فی الجنة غرفا یسکنها احقابا وایما مؤمن دمعت عیناه حتی تسیل علی خدیه فیما مسنا من الاذی من عدونا فی الدنیا بواه الله منزل صدق، وایما مؤمن مسه اذی فینا فدمعت عیناه حتی تسیل علی خده من مضاضة او اذی فینا صرف الله من وجهه الاذی وآمنه یوم القیامة من سخط النار.»
«هر مؤمنی که بخاطر شهادت
امام حسین (
علیه
السّلام) چشمانش اشک‌آلود شود، تا اینکه اشکش بر گونه‌اش جاری شود، خدای تعالی در
بهشت جایگاهی عنایت می‌کند که مدت‌های طولانی در آن ساکن خواهد بود.
و هر مؤمنی که بخاطر اذیت‌هایی که از جانب
دشمنان ما به ما رسیده، از چشمانش بر گونه‌هایش اشکی جاری گردد،
خداوند جایگاه مناسب
و نیکو به او عنایت می‌کند
و هر مومنی که در راه ما (اهل‌بیت) آزاری ببیند
و چشمانش اشک‌آلود شود
و اشک‌هایش بر گونه‌هایش جاری شود، خداوند
اذیت را از او برطرف می‌کند
و در
قیامت او را از
عذاب آتش در
امان می‌دارد».
همچنین در منابع
اهل‌سنت به ثواب گریه
و عزاداری برای
امام حسین
و دیگر اهل بیت (علیهم
السّلام) تصریح شده است؛ چنانکه
احمد بن حنبل روایت می‌کند:
«کان حسین بن علی یقول من دمعتا عیناه فینا دمعة او قطرت عیناه فینا قطرة اثواه الله (عزّوجلّ) الجنة.»
«حسین بن علی (
علیه
السّلام) بارها می‌فرمود: هر کس به خاطر ما گریه کند
و یا از چشمانش قطره اشکی جاری شود، خداوند او را در بهشت جای خواهد داد».
از سوی دیگر در خصوص گریه
و عزاداری
امام معصوم برای غیرمعصوم، مرحوم
کلینی در کتاب
کافی شریف روایت معتبری را نقل می‌کند که در آن
امام حسن عسکری در عزای برادر خود جناب سیدمحمد، گریبان چاک داده‌اند:
«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی
و غَیْرُه عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّه عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ مِنْهُمُ الْحَسَنُ بْنُ الْحَسَنِ الاَفْطَسُ اَنَّهُمْ حَضَرُوا یَوْمَ تُوُفِّیَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ بَابَ اَبِی الْحَسَنِ یُعَزُّونَه
و قَدْ بُسِطَ لَه فِی صَحْنِ دَارِه والنَّاسُ جُلُوسٌ حَوْلَه فَقَالُوا قَدَّرْنَا اَنْ یَکُونَ حَوْلَه مِنْ آلِ اَبِی طَالِبٍ وبَنِی هَاشِمٍ
و قُرَیْشٍ مِائَةٌ
و خَمْسُونَ رَجُلاً سِوَی مَوَالِیه
و سَائِرِ النَّاسِ اِذْ نَظَرَ اِلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ قَدْ جَاءَ مَشْقُوقَ الْجَیْبِ حَتَّی قَامَ عَنْ یَمِینِه ونَحْنُ لَا نَعْرِفُه فَنَظَرَ اِلَیْه اَبُو الْحَسَنِ ع بَعْدَ سَاعَةٍ فَقَالَ یَا بُنَیَّ اَحْدِثْ لِلَّه عَزَّ وجَلَّ شُکْراً فَقَدْ اَحْدَثَ فِیکَ اَمْراً فَبَکَی الْفَتَی
و حَمِدَ اللَّه
و اسْتَرْجَعَ
و قَالَ الْحَمْدُ لِلَّه رَبِّ الْعَالَمِینَ واَنَا اَسْاَلُ اللَّه تَمَامَ نِعَمِه لَنَا فِیکَ
و اِنَّا لِلَّه
و اِنَّا اِلَیْه رَاجِعُونَ فَسَاَلْنَا عَنْه فَقِیلَ هَذَا الْحَسَنُ ابْنُه
و قَدَّرْنَا لَه فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ عِشْرِینَ سَنَةً اَوْ اَرْجَحَ فَیَوْمَئِذٍ عَرَفْنَاه
و عَلِمْنَا اَنَّه قَدْ اَشَارَ اِلَیْه بِالاِمَامَةِ
و اَقَامَه مَقَامَه».
«
محمد بن یحیی و دیگران از
سعد بن عبدالله از گروهی از
بنی‌هاشم از جمله
حسن بن حسن افطس نقل کرده‌اند که آنها در روز وفات محمد بن علی (فرزند دیگر
امام هادی (علیه‌السّلام)) برای عرض تسلیت به آن حضرت به حضورش شرفیاب شدند درحالیکه در حیات خانه فرشی برایشان گسترده شده بود. مردم اطراف ایشان نشسته بودند. ما تعداد آنها را که از
آل ابوطالب و بنی‌هاشم
و قریش بودند را شمردیم که غیر از خدمتکاران
و دیگر مردم صد
و پنجاه نفر بودند. در این هنگام
امام هادی (
علیه
السّلام) به حسن بن علی (
علیه
السّلام) نگاه کرد درحالیکه با گریبان چاک خورده آمد
و در سمت راست او ایستاد ولی ما او را نمی‌شناختیم. بعد از لحظاتی
امام هادی (
علیه
السّلام) به او نگاهی انداخت
و فرمود: پسرم! شکر خدا را بجا آور که
خدا امر مهمی را در وجود تو قرار داده است. پس آن جوان (
امام عسکری (
علیه
السّلام)) گریست
و حمد خدا را بجا آورد
و سپس آیه شریفه «انّا لله
و انّا الیه راجعون» را
تلاوت نمود
و به پدر عرض کرد: «سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است
و من از خدا تمام نعماتش را برای خودمان در وجود شما می‌خواهم.
و قطعا ما از آن خدا هستیم
و بسوی او باز می‌گردیم». ما از دیگر افراد (حاضر در جلسه) پرسیدیم که آن جوان کیست؟ به ما گفتند: او حسن فرزند
امام هادی (علیهما
السّلام) است. ما در آن وقت سنّ او را حدود بیست سال یا بیشتر تخمین زدیم
و در آن روز او را شناختیم
و دانستیم که قطعا
امام هادی (
علیه
السّلام) در فرمایش خود به
امامت و جانشینی فرزندش حسن پس از خود اشاره فرموده است».
همان‌طور که ملاحظه نمودید
امام حسن عسکری (
علیه
السّلام) در وفات برادرشان گریبان چاک زدند
و گریه کردند، بنابراین علاوه بر مستحب‌بودن گریه برای (اهل بیت) غیرمعصوم، گریبان چاک زدند نیز برای خاندان اهل بیت (علیهم
السّلام) ثابت می‌شود.
اما در مورد گریه
و عزاداری بر اهل بیت غیرمعصوم
امام حسین (
علیه
السّلام) مانند
حضرت زینب،
حضرت اباالفضل و حضرت علی‌اکبر (علیهم
السّلام) نیز مواردی در
تاریخ ذکر شده که در ادامه در ضمن دو دلیل به آن می‌پردازیم:
اهل‌بیت (علیهم
السّلام) در موارد مختلف برای اهل‌بیت غیرمعصوم گریه عزاداری کرده‌اند.
امام حسین (
علیه
السّلام) در
کربلا پس از شهادت حضرت اباالفضل (
علیه
السّلام)، برای برادر بزرگوار خود، به شدت گریستند، چنانچه مرحوم
ابن‌طاوس نقل می‌کند:
«ثم اقتطعوا العباس عنه واحاطوا به من کل جانب حتی قتلوه قدس الله روحه فبکی
الحسین (
علیه
السّلام) لقتله بکاء شدیدا».
«سپس (در میدان جنگ) بین عباس (
علیه
السّلام)
و امام حسین (
علیه
السّلام) فاصله انداختند
و حضرت عباس (
علیه
السّلام) را از هر جهت محاصره کردند تا اینکه او را به
شهادت رساندند. سپس
امام حسین (
علیه
السّلام) بخاطر شهادت اباالفضل (
علیه
السّلام) به شدت گریست».
گریه حضرت اباعبدالله
الحسین (
علیه
السّلام) بر حضرت اباالفضل (
علیه
السّلام) دلیل محکمی بر جواز، بلکه استحباب گریستن بر اهل بیت غیرمعصوم است.
مرحوم
علامه مجلسی چنین نقل می‌کند:
وصاح الی اخیه
الحسین: ادرکنی، فلما اتاه رآه صریعا فبکی وحمله الی الخیمة. ثم قالوا: ولما قتل العباس قال
الحسین علیه السلام: الآن انکسر ظهری وقلّت حیلتی.
(حضرت اباالفضل (
علیه
السّلام)) فریاد برآورد
و از برادرش
امام حسین (
علیه
السّلام) خواست تا او را دریابد،
امام (
علیه
السّلام) به سرعت آمد
و دید که ایشان روی زمین افتاده، در این هنگام
امام حسین (
علیه
السّلام) گریه کرد
و پیکر (مطهر) حضرت اباالفضل (
علیه
السّلام) را به خیمه برد. راویان نقل کرده‌اند: وقتی حضرت عباس (
علیه
السّلام) به شهادت رسید،
امام حسین (
علیه
السّلام) فرمود: الان کمرم شکست
و چاره از کف داده‌ام.
گریه
و عزاداری اباعبدالله
الحسین (
علیه
السّلام) در مصیبت فرزندشان حضرت علی‌اکبر (
علیه
السّلام) نیز دلیل محکمی بر استحباب گریه بر حضرت علی‌اکبر (
علیه
السّلام) است، چنانکه آمده است:
«فجاء
الحسین (
علیه
السّلام) حتی وقف
علیه فقال: قتل الله قوما قتلوک یا بنی، ما اجراهم علی الرحمن وعلی انتهاک حرمة الرسول! وانهملت عیناه بالدموع ثم قال: علی الدنیا بعدک العفاء.»
«
امام حسین (
علیه
السّلام) خود را به علی اکبر رساند
و بر جسد او ایستاد
و فرمود: فرزندم! خداوند مردمی که تو را کشتند، بکشد! چه چیز آنها را در برابر خدای رحمان
و هتک حرمت
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین گستاخ قرار داد! چشمان اباعبدالله (
علیه
السّلام) پر از
اشک شد
و فرمود: علی جان! پس از تو خاک بر این دنیا».
امام سجاد (علیه‌السّلام) در بازگشت از سفر مصیبت‌بار
کربلا، قبل از ورود به
مدینه مجلس عزا بر پا نموده
و بر مصائب پدر بزرگوار
و اهل بیت ایشان به شدت گریه کردند. سید بن طاووس در این‌باره می‌نویسد:
«وکان علی بن
الحسین (
علیه
السّلام) داخلا فخرج ومعه خرقة یمسح بها دموعه وخلفه خادم معه کرسی فوضعه له وجلس
علیه وهو لا یتمالک عن العبرة وارتفعت اصوات الناس بالبکاء وحنین النسوان والجواری والناس یعزونه من کل ناحیة فضجت تلک البقعة ضجة شدیدة....
ایها القوم ان الله وله الحمد ابتلانا بمصائب جلیلة وثلمة فی
الاسلام عظیمة قتل ابوعبدالله
الحسین (
علیه
السّلام) وعترته وسبی نسائه وصبیته.... ثم انه «
علیه السلام» رحل الی المدینة باهله وعیاله... وتقول: یا قوم اعذرونی علی النیاحة والعویل، وساعدونی علی المصاب الجلیل، فان القوم الذین‌اندب لفراقهم واحن الی کرم اخلاقهم، کانوا سمار لیلی ونهاری وانوار ظلمی واسحاری واطناب شرفی وافتخاری، واسباب قوتی وانتصاری، والخلف من شموسی واقماری...» .
«
امام علی بن
الحسین (
علیه
السّلام) درون خیمه بود. پس از لحظه‌ای از
خیمه بیرون آمد
و با دستمالی که در دست داشت، اشک چشمانش را پاک می‌کرد. از پی آن حضرت، خادمی آمد، چهار پایه‌ای آورد
و آن را زمین گذاشت
و امام زین العابدین (
علیه
السّلام) بر آن نشست، ولی نمی‌توانست از ریختن اشک خودداری کند.
صدای گریه از هر جانب برخاست
و ناله‌زنان
و کنیزان بلند شد
و مردم از هر طرف به آن حضرت، تسلیت می‌گفتند. تمام فضا، یکپارچه گریه
و ناله بود....
امام (
علیه
السّلام) در ادامه فرمودند: ای مردم! قطعا خدا -که سپاس مخصوص اوست- ما را به مصیبت‌های بزرگی در
اسلام مبتلا فرمود. اباعبدالله
الحسین (
علیه
السّلام)
و اهل بیت او کشته شدند
و زنان
و کودکانش به اسارت برده شدند....
امام سجاد (
علیه
السّلام) با اهل
و عیال خود به مدینه آمد...
امام (
علیه
السّلام) می‌فرمود: ای مردم! از اینکه چنین
نوحه‌سرایی می‌کنم
و فریاد می‌زنم، مرا معذور دارید. شما هم در این مصیبت مرا یاری کنید، زیرا آن کسانی که من از فراق آنان می‌نالم
و بر اخلاق کریمه آنان سوگوارم، همدمان شب
و روز من
و چراغ روشن تاریکی‌ها
و سحرها، ریسمان خیمه شرف
و افتخار، باعث نیرو
و پیروزی من،
و به جای خورشید
و ماه من بودند.»
همان‌گونه که ملاحظه نمودید
امام سجاد (
علیه
السّلام) قبل از رسیدن به مدینه
و در بدو ورود به این شهر برای
شهدای کربلا مجلس عزاداری
و روضه بر پا نمودند
و برای آنها گریستند
و از آنجایی که همه شهدای کربلا معصوم نبودند، این عمل
امام نشانگر این است که برای شهدای غیر معصوم کربلا نیز همانند معصوم، گریستن
و برگزاری مراسم عزاداری
مستحب است.
در
زیارت عاشورا که از بهترین
و با فضیلت‌ترین زیارت‌های اباعبدالله
الحسین (
علیه
السّلام) است، ذکر فضائل
و مصیبت
امام حسین (
علیه
السّلام) در کنار اهل بیت
و اصحاب آن حضرت آمده است. از جمله فراز
سلام به آن حضرت
و اهل بیت
و اصحاب ایشان که مستحب است، صد مرتبه تکرار شود:
«
السلام علیک یا ابا عبدالله وعلی الارواح التی حلت بفنائک علیک منی
سلام الله ابدا ما بقیت وبقی اللیل والنهار، ولا جعله الله آخر العهد منی لزیارتک
السلام علی
الحسین وعلی بن
الحسین وعلی
اصحاب الحسین.»
«
سلام بر تو ای اباعبدالله
و بر ارواحی که خود را فدای تو کردند. از طرف من
سلام خدا تا ابد که من باقی هستم
و روز
و شب باقی است بر تو باد!
و خدا این
زیارت مرا آخرین زیارتم قرار ندهد.
سلام بر حسین
و بر علی بن
الحسین و بر
اصحاب حسین. (شخص زائر این
سلام‌ها را صد بار تکرار کند».
در فراز دیگر اباعبدالله (
علیه
السّلام)
و اهل بیت آن حضرت را این‌گونه خطاب می‌کنیم:
«یا ابا عبدالله! انی
سلم لمن سالمکم وحرب لمن حاربکم الی یوم القیامة.»
«ای اباعبدالله! قطعا من تا
روز قیامت در
صلح و مسالمت هستم با هرکه با شما در صلح
و مسالمت است
و در
جنگ هستم با هرکه با شما در جنگ است».
در تمام این اظهار محبت‌ها
و مصیبت‌ها
اصحاب و اهل بیت
امام حسین (
علیه
السّلام) دوشادوش آن حضرت مطرح هستند
و مصیبت آنها
و امام معصوم (
علیه
السّلام) یکی است.
افزون بر این، نکته قابل توجه در این زیارت شریف، این است که خطاب ما به حضرت اباعبدالله
الحسین (
علیه
السّلام) حدود ۱۴ مورد است، در حالیکه خطاب ما به صورت جمعی به ایشان
و اهل بیت همراهشان، بیش از ۳۳ مورد، یعنی بیش از دو برابر است. این مسئله نیز دلیلی بر ثواب گریه بر اباعبدالله
الحسین (
علیه
السّلام)
و بر اولاد
و اصحاب ایشان است.
و این بدین‌سبب است که راه
و هدف همراهان
امام حسین (
علیه
السّلام)، دقیقا همان راه
و هدف خود
امام حسین (
علیه
السّلام) بوده است.
بهترین دلیل یکی‌بودن ثواب گریه بر
امام حسین (
علیه
السّلام)
و گریه بر اهل بیت
و اصحابشان، دو چیز است:
کلام
امام حسین (
علیه
السّلام) در
شب عاشورا خطاب به
اصحاب با وفای خود که فرمودند:
«فانی لا اعلم
اصحابا اوفی ولا خیرا من
اصحابی، ولا اهل بیت ابر ولا اوصل من اهل بیتی فجزاکم الله عنی خیرا».
«قطعا من
اصحابی باوفاتر
و بهتر از اصحابم
و اهل بیتی نیکوکارتر
و بهتر از اهل بیتم سراغ ندارم. پس خدا بخاطر من به شما جزای خیر دهد».
امام رضا (علیه‌السّلام) در وصف اهل بیت
امام حسین (
علیه
السّلام) چنین می‌فرمایند:
«وقتل معه من اهل بیته ثمانیة عشر رجلا ما لهم فی الارض شبیهون».
به همراه آن حضرت هجده تن از اهل بیتش به شهادت رسیدند که در زمین مثل
و مانندی نداشتند.
اصحاب و اهل بیت
امام حسین (
علیه
السّلام) هرچه داشتند فدای
امام (
علیه
السّلام) کردند. جان خود را براحتی در راه مولای خویش فدا کردند. تا زنده بودند نگذاشتند کوچک‌ترین آسیبی به
امام زمانشان برسد. این ناشی از کمالات روحی بالای ایشان بود. چنانچه در فراز پایانی زیارت شریف عاشورا چنین می‌خوانیم:
«ثبت لی قدم صدق عندک مع
الحسین و اصحاب الحسین الذین بذلوا مهجهم دون
الحسین علیه السلام.»
(خداوندا) به همراه
امام حسین (
علیه
السّلام)
و اصحابش همان افرادی که جانشان را فدای امامشان کردند، مرا نیز نزد خودت در مسیر راست
و مستقیم، ثابت قدم نما.
به همین جهت در شب عاشورا پس از اینکه
امام حسین بیعت خود را از گردن آنها برداشت
و به آنها اجازه خروج از معرکه
و محاصره دشمن را داد، آنها به
امام خود چنین عرض ارادت کردند:
«قام الیه
مسلم بن عوسجة فقال: انخلی عنک ولما نعذر الی الله سبحانه فی اداء حقک؟! اما والله حتی اطعن فی صدورهم برمحی، واضربهم بسیفی ما ثبت قائمه فی یدی، ولو لم یکن معی سلاح اقاتلهم به لقذفتهم بالحجارة، والله لا نخلیک حتی یعلم الله ان قد حفظنا غیبة رسول الله (صلیالله
علیه
وآله
وسلّم) فیک، والله لو علمت انی اقتل ثم احیا ثم احرق ثم احیا ثم اذری، یفعل ذلک بی سبعین مرة ما فارقتک حتی القی حمامی دونک، فکیف لا افعل ذلک انما هی قتلة واحدة ثم هی الکرامة التی لا انقضاء لها ابدا. وقام زهیر بن القین البجلی (رحمةالله
علیه) فقال: والله لوددت انی قتلت ثم نشرت ثم قتلت حتی اقتل هکذا الف مرة، وان الله تعالی یدفع بذلک القتل عن نفسک، وعن انفس هؤلاء الفتیان من اهل بیتک لفعلت وتکلم بعض
اصحابه بکلام یشبه بعضه بعضا فی وجه واحد فجزاهم
الحسین (
علیه
السّلام) خیرا».
«
مسلم بن عوسجه از جا برخاست
و عرض کرد: آیا تو را رها کنیم؟! پس در آن صورت چه عذری به درگاه خدا داریم که حق تو را ادا نکردیم؟! به خدا قسم با نیزه خود در قلب‌های دشمنان تو خواهم زد
و با شمشیرم تا زمانی که در دستم باشد به آنها ضربه خواهم زد
و اگر سلاحی همراهم نباشد (بخاطر دفاع از تو) بسوی دشمنانت سنگ پرتاب خواهم کرد. بخدا قسم تو را تنها نخواهیم گذاشت تا خدا بداند که قطعا ما در غیبت
و نبودن
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حق تو را نگاه داشتیم
و بخدا قسم اگر بدانم که کشته خواهم شد سپس زنده می‌شوم سپس به آتش کشیده خواهم شد
و خاکسترم به باد خواهد رفت
و این نوع کشته شدن هفتاد بار برایم اتفاق بیفتد هرگز از تو جدا نخواهم شد تا اینکه جانم را در راهت فدا کنم. چگونه چنین نکنم؟! در حالیکه من یکبار بیشتر در راهت کشته نخواهم شد. از این گذشته این کرامتی برای من است که تا ابد پایانی برایش نیست. پس از او
زهیر بن قین از جا برخاست
و عرض کرد: بخدا قسم دوست دارم در راه تو هزار بار کشته شوم تا بدین وسیله خدا جان تو
و جوانان اهل بیتت را حفظ کند. بعضی از دیگر
اصحاب امام نیز چنین عبارتی در محضر
امام (
علیه
السّلام) عرضه داشتند
و امام حسین (
علیه
السّلام) نیز برایشان دعای خیر نمود.».
آری! اهل بیت
و اصحاب آن حضرت در راه
امام خود به راحتی از جان گذشتند
و تمام هستی خویش را فدای آن
امام عزیز نمودند
و به گونه‌ای بودند که
امام رضا (
علیه
السّلام) اهل بیت ایشان را بی‌مانند‌ترین افراد در زمین توصیف کردند
و امام حسین (
علیه
السّلام) اصحابشان را با وفا‌ترین
و اهل بیت‌شان را نیکوکار‌ترین اشخاص خواندند. بنابراین گریه
و عزاداری بر چنین افرادی همانند گریه
و عزاداری بر معصومین (علیهم
السّلام) می‌باشد.
موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «آیا عزاداری و گریه تنها برای امام حسین (علیه‌السّلام) ثواب دارد یا شامل عزاداری اهل بیت غیر معصوم ایشان نیز می‌شود.»
