عرفان و عرفان نمایان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
-->
عرفان و عارف‌نمايان، ترجمه كسر أصنام الجاهلية ،
صدرالمتالهین است که توسط آقای
محسن بیدارفر ترجمه شده است.
كتاب«
کسر أصنام الجاهلیة »، از آثار صدر المتألهين شيرازى، در باب
عرفان عملی و آسيب‌شناسى انديشه و عمل‌كرد
صوفیان است.
استاد
محسن بيدارفر، كتاب مذكور را تحت عنوان« عرفان و عارف‌نمايان»، به زبان فارسى ترجمه و در سال ۱۴۰۵ ق، منتشر كرده است.
روش ترجمه، همان‌طور كه مترجم خودش در مقدمه‌اش نوشته، روشى ميانه، بين ترجمه تحت اللفظى و ترجمه آزاد و وفادار به متن است
و لذا مى‌توان آن را ترجمه‌اى امروزين و متناسب با زبان و فرهنگ نسل حاضر دانست. با مطالعه اين ترجمه و مقايسه آن با متن اصلى آشكار مى‌شود كه مترجم، در كوشش علمى‌اش موفق بوده؛ يعنى توانسته بدون تعصب بى‌جا بر ألفاظ و قالب‌ها، معانى و پيام‌هاى مؤلف را با دقت و امانت منتقل كند و ترجمه‌اى رسا و شيوا بيافريند.
در باره اين ترجمه، چند نكته گفتنى است:
۱. مترجم، ترجمه را با مقدمه‌اى عالمانه آغاز كرده و در آن، زمينه پيدايش و نگارش متن اصلى را شرح داده و آثار
صدرالمتألهین شیرازی را فهرست كرده و بعد گزارش مختصرى از محتواى كتاب عرضه داشته
و سپس مقاله
آیة الله سید ابو الحسن رفیعی قزوینی را در باره شرح حال، منزلت علمى- أخلاقى و نوآورى‌هاى فلسفى مؤلف، به‌طور كامل نقل كرده است.
به نظر مترجم، روش مؤلف در اين كتاب، بيشتر بر خطابه بنا شده است تا برهان و به همين جهت از تمثيل استفاده مى‌كند، زيرا مخاطبان اين اثر، غير متخصصان هستند، ولى البته هر يك از مطالب كتاب، برهانى دارد كه مصنف آن را در جاى خود در آثار ديگرش بيان كرده است.
بيشتر پاورقى‌هاى مترجم، إرجاعى
و در مواردى، توضيحى
و به ندرت، انتقادى است.
توضيح مترجم در باره ترجمه« قرّة أعين» به« روشنى چشم‌ها» در آيه« فلا تعلم نفس ما أخفى لهم من قرّة أعين جزاء بما كانوا يعملون»،
از نظر أدبى و تفسيرى جالب است.
هم‌چنين مترجم تصريح كرده كه ترجمه جمله« قضم الدنيا قضماً»، به« اندك نيازى از دنيا برگرفت»، مفهومى( نه لفظى)، است.
برخى از توضيحات مترجم، از نظر تاريخ فلسفه و
کتاب‌شناسی صدر المتألهین سودمند است.
مترجم، آدرس آيات و روايات مورد استشهاد را در پاورقى ذكر كرده است، ولى در چند مورد موفق نشده و يا فراموش كرده است.
مترجم، همان‌گونه كه خود يادآور شده،
دو فصل پايانى مقاله چهارم را ترجمه نكرده است. فصل‌هاى ترجمه نشده، عبارت از وصاياى
فیثاغورس منقول از
رساله ذهبیه و هم‌چنين وصايا و موعظه‌هاى برخى از حكيمان است. مترجم، اين دو فصل را بى‌فايده شمرده و ادعا كرده كه اين مطالب جز خستگى نمى‌آورد و هم‌چنين عذر آورده كه نقل اين سخنان با وجود مواعظى برتر و جذاب‌تر و بلكه كلماتى در حد اعجاز در احاديث اسلامى، زيره به كرمان بردن است و هدف مؤلف را تأييد سخنان خود با كلام حكيمان شمرده و لكن پنداشته اين مطلوب، بدون ذكر سخنان آنان نيز حاصل است. البته هرچند، برترى كلام
پیامبران و اولياى الهى( ع) ثابت است، ولى اين استدلال براى طفره رفتن از ترجمه، موجّه و پذيرفتنى نيست و در هر حال، اين مسئله مقبول باشد يا مردود، باعث نقص ترجمه و عدم مطابقت كامل آن با متن شده است.
كتاب، بر اساس نسخه تصحيح شده استاد محمد تقى دانش‌پژوه، ترجمه شده است.
۱.مترجم، در يك مورد متن را بر اساس كتاب ديگر مؤلف( أسفار)، تصحيح و سپس مطابق با آن ترجمه كرده است.
۲.مترجم، در يك مورد يادآور شده كه در متن كتاب، مؤلف، سهواً قسمتى از يك آيه را با آيه‌اى ديگر خلط كرده است.
۳.مترجم، در چند مورد يادآور شده كه آنچه در متن آمده، تضمينى از آيات و يا إشاره‌اى به آيه يا حديث است.
مترجم، پاسخ مسئله« تضعيف مكعب» را كه در متن مطرح شده، به كتاب
کشکول شیخ بهائی إرجاع داده است.
در باره آقاى
محسن بيدارفر، قابل ذكر است كه او يك مترجم ساده نيست، بلكه افزون بر آن، در زمينه
فلسفه و
عرفا ن، استاد و صاحب‌نظر نيز هست و آثار علمى متعددى را تصحيح و با مقدمه‌هاى عالمانه و تعليقات لازم منتشر كرده است. آثار منتشر شده از سوى جناب بيدارفر؛ به‌ويژه مقاله‌هاى« پاسخ به شبهاتى در باب تأويل و تفسير»
و« پاسخى كوتاه به تأملى ديگر»،
بيان‌گر روش انديشه و پژوهش ايشان است و عقل‌گرايى و باور عميق او به شريعت و حكمت متعاليه را مى‌رساند و چگونگى تقابل و مواجهه صحيح با جمود و ظاهرگرايى را مى‌آموزد.
نرم افزار ملاصدرا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
