• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عرض لازم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عرض لازم، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای محمول عَرَضی غیر قابل انفکاک از معروض خود است.


محمولات عرضی به هر دو قسم آن (عرض عام و عرض خاص) به اعتبار لزوم یا عدم لزوم نسبت به معروض، دارای دو قسم است: عرض لازم و عرض مفارق. «عرض لازم» از موضوع و معروض خود قابل انفکاک نیست و لازم ذات و ماهیتِ معروض است، ولی «عرض مفارق»، محمولی است که از موضوع و معروض خود قابل زوال و انفکاک است.
[۱] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۴۶.
[۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۸۷.
[۳] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۵۶.
[۴] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۲.
[۵] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۱۷۸.    
[۶] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۱۹.
[۷] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۶۸.

مثال برای چهار قسم مذکور (نسبت به انسان به عنوان معروض) به شرح ذیل است:
۱. عرض خاص لازم (خاصه لازمه)، مانند: ضاحک بالقوّه؛
۲. عرض حاص مفارق (خاصه مفارقه)، مانند: ضاحک بالفعل؛
۳. عرض عام لازم، مانند: ماشی بالقوّه؛
۴. عرض عام مفارق، مانند: ماشی بالفعل.
[۸] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۳.    
[۹] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۶.    
[۱۰] مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۹۸.    
[۱۱] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۵.
[۱۲] ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۷۲.
[۱۳] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۱۶۶.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۴۶.
۲. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۸۷.
۳. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۵۶.
۴. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۲.
۵. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۱۷۸.    
۶. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۱۹.
۷. ↑ گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۶۸.
۸. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۳.    
۹. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۶.    
۱۰. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۹۸.    
۱۱. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۵.
۱۲. ↑ ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۷۲.
۱۳. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۱۶۶.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عرض لازم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۶.    




جعبه ابزار