عرض عام جنس

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

عرض عام جنس، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای محمول عَرَضیِ عارض بر جنس و مشارکات آن در جنس بالاتر است.

---

عرض عام به لحاظ عروض بر سایر کلیات خمس، چهار قسم پیدا می‌کند:
۱. عرض عام جنس: عَرَضی که عارض بر جنس و مشارکات آن در جنس بالاتر می‌شود؛ مانند «ملوَّن» نسبت به حیوان که بر دیگر اجسام نیز عارض می‌شود.
۲. عرض عام نوع: عَرَضی که عارض بر نوع و سایر مشارکات آن در جنس می‌شود؛ مانند «ملوَّن» نسبت به انسان که بر دیگر حیوانات هم عارض می‌شود.
۳. عرض عام فصل، مانند «نائم» نسبت به ناطق که بر صاهل و ناهق (که فصل‌اند) و ضاحک (که خاصه است) و دیگر امور هم عارض می‌شود.
۴. عرض عام خاصه، مانند «نائم» نسبت به ضاحک که بر سایر امور هم عارض می‌شود.
گاهی عرض عامِ نوع، عرض عامِ جنس هم است و از آن جدا نیست؛ مثل «ملوَّن» نسبت به انسان و حیوان، ولی گاهی عرض عام نوع، خاصه جنس است، نه عرض عام آن؛ مانند «ماشی» که عرض عام انسان، و خاصه حیوان است.
همچنین عرض عام خاصه، گاهی عرض عام فصل هم است؛ مثل «نائم» نسبت به ناطق و ضاحک، ولی گاهی خاصه فصل است نه عرض عامِ آن، و آن در صورتی است که فصل بعیدِ چیزی منظور باشد؛ مانند «نائم» که نسبت به حساس (که فصل بعید انسان است) عرض خاص است و نسبت به کاتب (که خاصه انسان است) عرض عام است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    

---