عرض عام جنس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عرض عام جنس، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای محمول عَرَضیِ عارض بر
جنس و مشارکات آن در جنس بالاتر است.
عرض عام به لحاظ عروض بر سایر
کلیات خمس، چهار قسم پیدا می‌کند:
۱. عرض عام جنس: عَرَضی که عارض بر جنس و مشارکات آن در جنس بالاتر می‌شود؛ مانند «ملوَّن» نسبت به حیوان که بر دیگر اجسام نیز عارض می‌شود.
۲.
عرض عام نوع: عَرَضی که عارض بر نوع و سایر مشارکات آن در جنس می‌شود؛ مانند «ملوَّن» نسبت به
انسان که بر دیگر حیوانات هم عارض می‌شود.
۳.
عرض عام فصل، مانند «نائم» نسبت به
ناطق که بر صاهل و ناهق (که
فصل‌اند) و ضاحک (که
خاصه است) و دیگر امور هم عارض می‌شود.
۴.
عرض عام خاصه، مانند «نائم» نسبت به ضاحک که بر سایر امور هم عارض می‌شود.
گاهی عرض عامِ نوع، عرض عامِ جنس هم است و از آن جدا نیست؛ مثل «ملوَّن» نسبت به انسان و حیوان، ولی گاهی عرض عام نوع،
خاصه جنس است، نه
عرض عام آن؛ مانند «ماشی» که عرض عام انسان، و
خاصه حیوان است.
همچنین عرض عام
خاصه، گاهی عرض عام
فصل هم است؛ مثل «نائم» نسبت به ناطق و ضاحک، ولی گاهی
خاصه فصل است نه عرض عامِ آن، و آن در صورتی است که
فصل بعیدِ چیزی منظور باشد؛ مانند «نائم» که نسبت به حساس (که
فصل بعید انسان است) عرض خاص است و نسبت به کاتب (که
خاصه انسان است) عرض عام است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عرض عام جنس»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۶.
