عرائس البیان فی حقایق القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تفسیر عرائس البیان فی حقایق القرآن اثر شیخ المشایخ
روزبهان بقلی از اقطاب
صوفیه و مشاهیر
عرفاء حکیم متاله
و دانشمند سده ششم
و هفتم
و سرسلسله روزبهانیان است.
عرائس البیان به شیوه عقاید صوفیان مبتنی بر تاویلهای
عرفانی و در آن، آراء
و افکار بزرگان صوفیه
و عرفای پیشین
جمعآوری شده است. این کتاب تفسیری
عرفانی و کوتاه
و در عینحال،
جامع و در حد خود کامل
و فراگیر است
تفسیر عرائس البیان فی حقایق القرآن اثر شیخ المشایخ ابومحمد شیرازی،
روزبهان بن ابینصر بقلی (۵۲۲ - ۶۰۶ ق) فرزند ابونصر بقلی فسائی شیرازی
معروف به شیخ شطاح
و صاحب شطحیات از اقطاب
صوفیه و مشاهیر
عرفاء حکیم متاله است.
وی ایرانی تبار
و اصلا از مردم
دیلم و در
فسا متولد گردیده است پس از تکمیل مقدمات خود نزد افاضل علمای
شیراز مدتها در
کربلا و نجف و شام و حجاز و اسکندریه اقامت داشت. در این ایام بود که با
شیخ الاشراق سهروردی هم مباحثه گردید. او سپس شیراز را مسکن دائمی خود قرار داد.
و نیز پنجاه سال در مسجد
جامع عتیق شیراز به
وعظ و سخنرانی پرداخت.
تـفسیر مورد بحث در دو مجلد به
زبان عربی قدیمیترین تفسیر
عرفانی برای
قرآن کریم است به شیوه عقاید صوفیان مبتنی بر تاویلهای
عرفانی و در آن، آراء
و افکار بزرگان صوفیه
و عرفای پیشین
جمعآوری شده است. تفسیری است
عرفانی و کوتاه
و در عینحال،
جامع و در حد خود کامل
و فراگیر؛ بـسـیاری از
آیات را که در فضائل
حضرت علی بن ابیطالب (علیهالسّلام) و خاندان عصمت و طهارت (علیهمالسّلام) است با مشرب
عرفانی و تصوف خود
تاویل و تفسیر نموده است. نسخه کهن از مخطوطات اهدائی سیدمحمد مشکوة به کتابخانه دانشگاه تهران به شماره ۹ ثبت دفتر کتابخانه دانشگاه تهران موجود است.
این تفسیر (از آغاز تا پایان) با ذوق
عرفانی محض شکل گرفته
و در دو مجلد دو دفعه در لکنهو چاپ سنگی گردیده
و نیز مفسر آن را در یک جلد به نام نبذة النفائس فی انتخاب العرائس تلخیص نموده است.
در مقدمه آن آمده است: از آنجا که کلام الهی را ازلی
و از جهت ظاهر
و باطن نامحدود یافتم دانستم که کسی را یاری رسیدن به کمال
و غایت معانی آن نیست؛ زیرا در حرفی از حروف آن، دریایی از اسرار
و انوار نهفته است؛ لذا بر آن شدم تا از این دریاهای بیکران، جرعهای چند از حکمتهای ازلی
و افاضات ابدی بنوشم. سپس به نقل اقوال استادان خود پرداختم
و از میان آن اقوال، لطیفترین عبارات
و ظریفترین اشاراتی را که به برکت ایشان لطافت
و ظرافت یافته بود برگزیدم
و نام عرائس البیان فی حقائق القرآن را بر آن نهادم.
معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۴۲۶-۴۲۷. سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن هفتم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۲۹.