عده (اصطلاحات نظامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عدة در اصطلاح فقه نظامی عبارت است از آمادگی رزمی و آماده ساختن اموال و سلاح‌هایی که برای پیشامدها مهیّا می‌شود.
عُدَّه در لغت به معنی آمادگی، مهیّا شدن و آنچه برای روز مبادا ذخیره می‌کنند آمده است.
در
اصطلاح عبارت است از آمادگی رزمی و آماده ساختن اموال و سلاح‌هایی که برای پیشامدها مهیّا می‌شود.
قرآن می‌فرماید:
«وَاعِدُّوا لَهُمْ مَااسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِالْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّاللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ؛ برای کارزار با آنان هر آنچه می‌توانید از نیرو و اسبان بسته مهیّا کنید تا بدین وسیله دشمنان خدا و دشمن خود را بترسانید.»
کلمه اعداد (اعدوا) به معنای تهیّه کردن چیزی است تا انسان با آن به هدف دیگری که دارد برسد، که اگر از قبل آن را تهیه ندیده باشد، به مطلوب خود نمی‌رسید، مانند فراهم کردن هیزم و کبریت برای تهیه آتش.
اینکه فرمود: «وَاعِدُّوالَهُمْ مَااسْتَطَعْتُمْ»، امر عامی است به همه
مؤمنان، در قبال
کافران بقدر توانایی‌شان از تدارکات جنگی که به آن احتیاج پیدا خواهند کرد و به مقدار آنچه که
کافران بالفعل دارند و آنچه توانایی تهیه آن را دارند تهیه کنند،
جنگ و اختلافاتی که منجر به جنگ‌های خسارت‌زا می‌شود امری است که جامعه بشری ناچار از آن است و خواه ناخواه پیش می‌آید. اگر این امر قهری نبود، انسان در خلقتش به قوایی که جز در مواقع
دفاع به کار نمی‌رود (از قبیل
غضب و شدت و نیروی فکری)،
مجهز نمی‌شد. پس
تجهیز به این قوا خود دلیل بر این است که وقوع جنگ امری است اجتناب‌ناپذیر، از این رو به حکم
فطرت، بر
جامعه اسلامی واجب است که همیشه تا آنجا که می‌تواند و به مقداری که احتمال می‌دهد دشمنش
مجهّز باشد، جامعه صالحش را
مجهز کند.
فراهم‌سازی و
تجهیز به عده و عده گرچه امری مهم و اهتمام به آن مورد تاکید و سفارش قرآن کریم است، لیکن به گواهی تاریخ، انبیا و اوصیای الهی هرگز به جهت‌اندک یودن عده و عده از انجام
رسالت خویش و
قیام و دفاع در برابر ستم ستم‌پیشگان باز نماندند.
امام خمینی دراین‌رابطه در فرازی از پیام خویش به حجاج
بیت‌الله الحرام می‌فرماید: «ستایش و نیایش مخصوص ذات مقدسی است که با عنایات خاص خود و فروفرستادن
وحی بر انبیای عظام، از آدم صفی اللَّه تا
محمد حبیب اللَّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) راه و روش چگونه زیستن و برای چه آفریده شدن و مقصد آفرینش را بر جامعه بشری آموخت. و درود بی‌پایان بر
پیامبران اولو العزم چون
ابراهیم بت‌شکن و موسای طاغوت برانداز و
عیسای مسیح که اگر فرصت یافته بود همانند آنان بود، و محمد شکننده تمامی بتها و برائت جوینده از تمامی
مشرکان و ستمکاران. و سلام جاویدان بر ائمه مسلمین، این راهگشایان پیکارگری علیه ستمکاران مسلمان نما و جباران غاصب حقوق اللَّه و حقوق الناس و کج‌فهمان داغ بر پیشانی. و سلام بر آن ابراهیم خلیل اللَّه که یک‌تنه بر بتها و بت‌پرست‌ها یورش برد و از تنهایی و آتش نهراسید، و آن
موسای کلیم اللَّه که با عصای چوپانی بر فرعونیان خروش کشید و از بی‌کسی باک نداشت. و سلام و درود بر محمد حبیب اللَّه که به‌تنهایی قیام کرد و تا آخرین ساعات زندگانی با کفار ظلم پیشه به جنگ برخاست و از کمی عِده و عُده ننالید. و سلام بر مسلمانان صدر اسلام که با‌اندک
تدارکات جنگی به سلاطین جور روم و ایران تاختند و از کمی یاران به خود ترس راه ندادند. و درود بی‌پایان بر
علی بن ابی‌طالب که با دژخیمان به‌صورت مسلمان و مقدس‌نماهای بدتر از کفار جنگید و از هیچ قدرتی نهراسید. و سلام بر
حسین بن علی که با یاران معدود خویش برای برچیدن بساط
ظلم غاصبان خلافت بپا خاست و از ناچیز بودن عِده و عُده به خود خیال سازش با ستمگر را راه نداد.»
•
جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۸۸. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
