• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عدم تناقض در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


"تناقض" مصدر باب "تفاعل" و بمعنی از هم گسیختن و شکستن می‌باشد، مثل شکستن استخوان و از هم گسیختن ریسمان و تناقض در کلام ، یعنی گفتار ضد ونقیض،
[۱] قرشی سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج‌۷، ص۱۰۵، ‌تهران، دار الکتب الإسلامیة، س۱۳۷۱ش‌، چ ششم.
[۲] راغب اصفهانی حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۸۲۱، دمشق بیروت، ‌دارالعلم الدار الشامیة، س۱۴۱۲ ق، ‌چ اول‌.    



تناقض از دو قضیه تشکیل شده که یکی وجودی و دیگری عدمی است و میان آن دو قضیه نهایت نفرت و عناد وجود دارد، بگونه ای که هیچ گاه با هم جمع نمی‌شوند و همین طور نبود هر دوی آن‌ها نیز ممکن نیست، به نوعی که هیچ‌کدام از آن دو قضیه یا دو شی موجود نباشند.
تناقض منحصر در دو قضیه نیست بلکه در مفردات نیز وجود دارد هر چند در نهایت، برگشت مفردات به قضایا می‌باشد.
[۳] مظفر محمد رضا، المنطق، ج۱، ص۱۶۵-۱۶۶، بیروت لبنان دار التعارف للمطبوعات، س۱۴۰۲هـ۱۹۸۲م.


مقصود از واژه نقض در قرآن بیش‌تر نقض معنوی است مانند:
«وَ أَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذا عاهَدْتُمْ وَ لا تَنْقُضُوا الْأَیمانَ بَعْدَ تَوْکیدِها...»
[۴] نحل/سوره۱۶، آیه۹۱.    

«و هنگامی که با خدا عهد بستید، به عهد او وفا کنید! و سوگندها را بعد از محکم ساختن نشکنید، در حالی که خدا را کفیل و ضامن بر (سوگند) خود قرار داده‌اید، به یقین خداوند از آنچه انجام می‌دهید، آگاه است!»

۲.۱ - آیه مربوط به عدم تناقض در قرآن

«أَفَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً»
«آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوی غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می‌یافتند»
[۵] نساء/سوره۴، آیه۸۲.    


از آنجایی که روحیات هر انسانی دائماً در تغییر است و دائماً با گذشت روز ، ماه و سال ، زبان ، فکر و سخنان انسان‌ها دگرگون می‌شود. مخصوصاً اگر کسی در برابر حوادثی بزرگ قرار گرفته باشد، حوادثی که یک انقلاب فکری، فرهنگی ، اجتماعی ، عقیدتی و سیاسی را پایه ریزی کند، او هر قدر بخواهد سخنان خود را یکسان و یکنواخت و بر مبنای افکار و اندیشه اوّلی خود بهینه سازی کند قادر نیست.

۳.۱ - دلیل فوق بشری بودن قرآن

اما قرآن در مدت بیست و سه سال بر طبق احتیاجات و نیازمندی های تربیتی مردم در شرائط و ظروف کاملاً مختلف نازل شده و نیز کتابی است که درباره موضوعات متنوع سخن می‌گوید، گاهی درباره توحید و اسرار آفرینش و زمانی درباره احکام ، قوانین ، آداب و سنن ، وقتی دیگر درباره امت های پیشین و سرگذشت تکان دهنده آنـان و... با این حال در سراسر آیات قرآن از نظر محتوا و مفاهیم آن هیچ گونه تناقضی مشاهده نمی‌شود، این نمی‌تواند صورت گیرد مگر این‌که از یک منبع ما فوق بشری سرچشمه گیرد.
[۶] طبرسی فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج‌۱، ص۶۳۲، ترجمه ‌ مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی‌، س۱۳۷۷ ش، چ دوم‌.


مباحث عـدم تناقض در آیات قـرآن را می‌توان در فصاحت ، بلاغت ، نظم و معارف آن دانست
[۷] معرفت محمد هادی، علوم قرآنی، ج۱، ص۳۵۷، مؤسسه فرهنگی انتشارات التمهید، س۱۳۷۸ش، چ اول.
[۸] معرفت محمد هادی، علوم قرآنی، ج۱، ص۳۵۸، مؤسسه فرهنگی انتشارات التمهید، س۱۳۷۸ش، چ اول.
[۹] راغب اصفهانی ابوالقاسم، مقدمـه جـامع التفاسیـر، ج۱، ص۱۰۶، کویت انتشارات دارالدعوه، س۱۴۰۵هـ، چ اول.
[۱۰] راغب اصفهانی ابوالقاسم، مقدمـه جـامع التفاسیـر، ج۱، ص۱۰۸، کویت انتشارات دارالدعوه، س۱۴۰۵هـ، چ اول.
که آن را در دو محـور عدم تناقض در ظاهـر آیات و عـدم تناقض در معارف، مورد بحث و بررسی قـرار می‌دهیم.

۴.۱ - عدم تناقض در ظاهر آیات قرآن

هر انسان متفکر وقتی به آیات قرآن می‌نگرد می‌بیند همۀ آیاتِ آن هماهنگ و خالی از هـر گونـه تضاد ، تناقض و نامـوزونی است و یک نظم و هماهنگی ویژه در آیات آن حاکم است و به طـور یقین می‌توان استدلال کرد که این کتاب زائیدۀ افکار انسان‌ها نیست بلکه از ناحیـه خداوند متعال است، زیرا آراء و افکار انسان با گذشت زمان دگرگون شده، تغییر و تضاد و ناهماهنگی در آن بوجود می‌آید و این یکی از روش های شناخت کلام خداوند از کلام ما انسان هاست.
[۱۱] طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۶۸-۶۹، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م، چ اول.    


۴.۲ - عدم تناقض در معارف قرآن

عدم تناقض در معارف قرآن به این معناست که در معارف آن هیچ گونه تناقض و تضادی وجود ندارد، بلکه آیات آن یکدیگر را تفسیر کرده و بعضی از آن بعضی دیگر را بیان می‌کنند و جمله ای از آن مصداق جملۀ دیگر است.
[۱۲] طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۶۹، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س۱۴۱۱ه ق ۱۹۹۱م، چ اول.    
دلیل این مطلب آن است که،

۴.۳ - مقدمات عدم تناقض در معارف قرآن

اوّلاً: انسان همانند سایر موجودات این عالم در معرض تغییر و تکامل تدریجی است.
ثانیاً: هیچ انسانی یافت نمی‌شود که جامـع تمام علوم گردد.
ثالثـاً: انسـان تحت تأثیـر شـرایط گوناگون محیـط زندگی خویش قـرار می‌گیرد.

۴.۴ - گفتار جامع پیامبر دلیل کلام الهی بودن

با توجه به این مقدمات حال اگر انسانی که در خلال بیست و سه سال از عمر پرتلاطم خود و شرایط متنوع، گفته هایش هم از لحاظ اسلوب و نظم و هم از نظر معارف و محتوا جامع، یکسان و هماهنگ باشد می‌توان نتیجه گرفت که چنین کلامی، کلام الهی بوده و معجزه است.
[۱۳] بلاغی محمد جواد، آلاء الرحمان، ج۱، ص۴۲، قم مؤسسه بعثت، س۱۴۲۰هـ، چ اول.
[۱۴] بلاغی محمد جواد، آلاء الرحمان، ج۱، ص۴۳، قم مؤسسه بعثت، س ۱۴۲۰هـ، چ اول.
[۱۵] جوادی آملی عبدالله، قرآن در قرآن، ج۱، ص۱۴۱، قم مؤسسه انتشارات اسراﺀ، س۱۳۸۱ش، چ سوم.
[۱۶] جوادی آملی عبدالله، قرآن در قرآن، ج۱، ص۱۳۸، قم مؤسسه انتشارات اسراﺀ، س۱۳۸۱ش، چ سوم.


(۱) قرشی سید علی اکبر، قاموس قرآن، ‌تهران، دار الکتب الإسلامیة، س۱۳۷۱ش‌، چ ششم.
(۲) راغب اصفهانی حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت، ‌دارالعلم الدار الشامیة، س۱۴۱۲ ق، ‌چ اول‌.
(۳) مظفر محمد رضا، المنطق، بیروت لبنان دار التعارف للمطبوعات، س ۱۴۰۲هـ۱۹۸۲م.
(۴) طبرسی فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه ‌ مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی‌، س۱۳۷۷ ش، چ دوم‌.
(۵) معرفت محمد هادی، علوم قرآنی، مؤسسه فرهنگی انتشارات التمهید، س۱۳۷۸ش، چ اول.
(۶) راغب اصفهانی ابوالقاسم، مقدمـه جـامع التفاسیـر، کویت انتشارات دارالدعوه، س ۱۴۰۵هـ، چ اول.
(۷) طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م، چ اول.
(۸) بلاغی محمد جواد، آلاء الرحمان، قم مؤسسه بعثت، س ۱۴۲۰هـ، چ اول.
(۹) جوادی آملی عبدالله، قرآن در قرآن، قم مؤسسه انتشارات اسراﺀ، س۱۳۸۱ش، چ سوم.

۱. ↑ قرشی سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج‌۷، ص۱۰۵، ‌تهران، دار الکتب الإسلامیة، س۱۳۷۱ش‌، چ ششم.
۲. ↑ راغب اصفهانی حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۸۲۱، دمشق بیروت، ‌دارالعلم الدار الشامیة، س۱۴۱۲ ق، ‌چ اول‌.    
۳. ↑ مظفر محمد رضا، المنطق، ج۱، ص۱۶۵-۱۶۶، بیروت لبنان دار التعارف للمطبوعات، س۱۴۰۲هـ۱۹۸۲م.
۴. ↑ نحل/سوره۱۶، آیه۹۱.    
۵. ↑ نساء/سوره۴، آیه۸۲.    
۶. ↑ طبرسی فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج‌۱، ص۶۳۲، ترجمه ‌ مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی‌، س۱۳۷۷ ش، چ دوم‌.
۷. ↑ معرفت محمد هادی، علوم قرآنی، ج۱، ص۳۵۷، مؤسسه فرهنگی انتشارات التمهید، س۱۳۷۸ش، چ اول.
۸. ↑ معرفت محمد هادی، علوم قرآنی، ج۱، ص۳۵۸، مؤسسه فرهنگی انتشارات التمهید، س۱۳۷۸ش، چ اول.
۹. ↑ راغب اصفهانی ابوالقاسم، مقدمـه جـامع التفاسیـر، ج۱، ص۱۰۶، کویت انتشارات دارالدعوه، س۱۴۰۵هـ، چ اول.
۱۰. ↑ راغب اصفهانی ابوالقاسم، مقدمـه جـامع التفاسیـر، ج۱، ص۱۰۸، کویت انتشارات دارالدعوه، س۱۴۰۵هـ، چ اول.
۱۱. ↑ طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۶۸-۶۹، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م، چ اول.    
۱۲. ↑ طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۶۹، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س۱۴۱۱ه ق ۱۹۹۱م، چ اول.    
۱۳. ↑ بلاغی محمد جواد، آلاء الرحمان، ج۱، ص۴۲، قم مؤسسه بعثت، س۱۴۲۰هـ، چ اول.
۱۴. ↑ بلاغی محمد جواد، آلاء الرحمان، ج۱، ص۴۳، قم مؤسسه بعثت، س ۱۴۲۰هـ، چ اول.
۱۵. ↑ جوادی آملی عبدالله، قرآن در قرآن، ج۱، ص۱۴۱، قم مؤسسه انتشارات اسراﺀ، س۱۳۸۱ش، چ سوم.
۱۶. ↑ جوادی آملی عبدالله، قرآن در قرآن، ج۱، ص۱۳۸، قم مؤسسه انتشارات اسراﺀ، س۱۳۸۱ش، چ سوم.


سایت پژوهشکده باقرالعلوم    

رده‌های این صفحه : مقالات پژوهه
جعبه ابزار