عدم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَدْم و
عَدَم (به فتح عین) به معنای مفقود کردن،
عُدْم و
عُدُم (به ضم عین) و
عَدَم (به فتح عین) به معنای مفقود شدن یا نیست شدن از
واژگان نهج البلاغه هستند.
حضرت علی (علیه‌السلام) در وصف
خداوند متعال و
دنیا از این واژه استفاده نموده است.
عَدْم و
عَدَم '
به معنای مفقود کردن و
عُدْم،
عُدُم و
عَدَم به معنای مفقود شدن و نیست شدن آمده است. از این ماده در
قرآن مجید نیامده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف خداوند متعال فرموده است:
«وَإِنَّهُ سُبْحَانَهُ، يَعُودُ بَعْدَ فَنَاءِ الدُّنْيَا وَحْدَهُ لاَ شَيْءَ مَعَهُ، كَمَا كَانَ قَبْلَ ابْتِدَائِهَا ... بِلاَ وَقْت وَلاَ مَكَان، وَلاَ حِين وَلاَ زَمَان، عُدِمَتْ عِنْدَ ذلِكَ الاْجَالُ وَالاَْوْقَاتُ، وَزَالَتِ السِّنُونَ وَالسَّاعَاتُ، فَلاَ شَيْءَ إِلاَّ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ.» یعنی: بعد از فناء
دنیا، چیزی با خدا نمی‌ماند و خدا تنها می‌ماند چنانکه قبل از انشاء عالم چنان بود، بدون وقت و مکان و بدون حین و زمان، آن‌وقت اجل‌ها و وقتها معدوم می‌شوند و ساعت و سال‌ها زایل می‌گردند.
(شرح‌های خطبه:
)
بنابر نظریه
حرکت جوهری: زمان از حرکت مادّه زائیده می‌شود، و مکان توسط اشغال فضا به وسیله ماده انتزاع می‌شود و در صورت فناء عالم، دیگر بلا وقت و بلا زمان خواهد بود.
همچنین در وصف خداوند فرموده است:
«كائِنٌ لاَ عَنْ حَدَث، مَوْجُودٌ لاَ عَنْ عَدَم» «خدا هست نه اینکه قبلا نبود و حادث شده است، بلکه ازلی است، خدا موجود است بی آنکه مسبوق به عدم باشد»
(شرح‌های خطبه:
)
در وصف دنیا فرموده:
«الْعَيْشُ فِيهَا مَذْمُومٌ، وَالاَْمَانُ مِنْهَا مَعْدُومٌ.» (زندگى در آن مذموم و امنيّت در آن غير ممكن است.)
(شرح‌های خطبه:
)
این ماده پنج بار در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عدم»، ج۲، ص۷۰۶.
