عدة الانابة فی اماکن الاجابة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«عدة الانابة فی اماکن الاجابة»، تالیف
عبدالله بن محمد امین میر غنی حنفی، ملقب به محجوب (متوفی ۱۲۰۷ ق)، به
زبان عربی است. این اثر، با موضوع
دعا و فضایل آن،
اماکن اجابت دعا در
مکه و آثار آن و مختصری از
تاریخ حج است.
کتاب، مشتمل بر دو مقدمه، متن اثر و فهارس است. متن اثر، در دو بخش کلی تدوین شده است؛ در بخش اول،
دعا و
احکام آن و در بخش دوم، اماکن
اجابت در
مکه مورد بحث قرار گرفته است. هر یک از بخش‌ها نیز مشتمل بر عناوین متعددی است. شیوه نقل
ادعیه بدون نقل
سند می‌باشد.
مقدمه اول کتاب، به قلم دکتر عبد اللطیف الصباغ نگارش شده است. وی، در بخشی از آن، نویسنده را
فقیه حنفی آگاه بر دیگر
مذاهب فقهی، دارای مشرب
صوفی و
سلفی‌ای معتدل معرفی کرده است که از نوشته هایش آشکار است.
نویسنده با این دیدگاه که در فضایل اعمال به
نیت برکت و
ثواب می‌توان به احادیث ضعیف استناد کرد، در ترجیح بعضی تعیینات و تحدید برخی اماکن و اوقات، به این گونه
روایات استناد کرده است. عبد اللطیف صباغ با رد این ادعا،
اماکن اجابت دعا و اوقات آن را از امور شرعیه‌ای دانسته که در آن
تساهل و توسع
جایز نیست.
مقدمه دوم کتاب، به قلم مصحح اثر، عبدالله نذیر احمد مزی، به تبیین معنای دعا و اهمیت آن در
قرآن کریم و روایات مذکور در منابع
اهل سنت و توضیحاتی پیرامون مطالب کتاب پرداخته است.
در بخش دعا، می‌توان مطالبی را در باره
حقیقت دعا،
فضیلت دعا،
شرط دعا،
آداب،
مکروهات، و
اوقات اجابت دعا و مباحثی از این دست، مطالعه نمود.
در بخش اماکن اجابت، به مطالبی با عنوان وقت اجابت دعا، شرافت
کعبه، خلق کعبه،
هیبت کعبه، فضیلت نگاه به کعبه و مطالبی پیرامون
مستجار،
عرفه،
مزدلفه،
طواف،
صفا و
مروه،
زمزم و... برمی خوریم.
در بخش
آثار مکه،
مولد نبی اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم،
فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهم،
علی علیه‌السّلام،
حمزه و
خدیجه سلام‌الله‌علیهم و
مساجد جن،
شجره،
مصلی،
اجابه و
فتح معرفی و روایات پیرامون آنها ذکر شده است.
کتاب، تنها در ذکر مواطن اجابت دعا نیست، بلکه مطالب متنوع دیگری در آن بیان شده است، از قبیل:
ذکر
مناسک حج (البته بر طبق
مذاهب اهل سنت)؛
مشاعر مقدسه و اعمال آنها؛
آثار مکه مکرمه و موقعیت آنها و بعضی از
آثار مدینه منوره و آثار نبوی؛
آداب زیارت قبور؛
خصائص حرم شریف؛
ادعیه ماثوره.
هم چنین در این اثر فرهنگ
حج که در عصر مؤلف (
قرن ۱۲ هجری) شایع بوده و معارف و
آداب و رسوم اجتماعی آن عصر ذکر شده است.
نویسنده، سعی کرده است تمامی مطالبی را که در منابع روایی و تاریخی پیرامون اماکن اجابت دعا در کعبه شریف و اطراف آن در داخل
مسجد الحرام و هم چنین مکه و مشاعر مقدسه ذکر شده، به همراه ادعیه ماثوره در باره آنها، گردآوری کند. وی، در هر مسئله اگر چه به اختلاف فتاوای
علمای اهل سنت و فروعات پیرامون آن نیز به اختصار اشاره کرده است، اما واضح است که توجه بیشتری به
مذهب حنفی داشته و در مسائل فقهی، فراوان از تعبیر «علی مذهبنا» و «لا علی مذهبنا» و مانند آن استفاده کرده است.
او، به اعمال و تصرفات منافی با شرعی که مردم در مشاعر مقدسه ابداع کرده‌اند نیز به جهت اطلاع حجاج و زوار اشاره کرده و بدعت گذار را، «جاهل ضال» نامیده است، البته باید به این نکته توجه داشت که برخی از اعمال، مانند
مسح و تقبیل مقام، از جمله اعمالی است که
فقهای اهل سنت فتوای به
جواز در مورد آنها نداده‌اند، اما در
مذهب اهل بیت علیه‌السّلام که مبتنی بر دلایل مستحکم و متقن بوده و در جای خود مورد بحث قرار گرفته است، این موضوع،
بدعت محسوب نشده و منافی با
شرع مقدس دانسته نشده است.
در خاتمه باید گفت از آن جا که این کتاب، مقدم بر دیگر کتبی است که در این موضوع، نگارش شده و مؤلف نیز در مکه متولد گردیده و در آن جا رشد یافته است و اهل مکه را اعم از بزرگان و
علما و عامه مردم، دیده و مطالبی را که گاه نزد اهل مکه
متواتر بوده، از آنها شنیده است، می‌تواند در ذکر
اماکن مکه مورد اعتماد قرار گیرد.
مصحح کتاب، در تصحیح آن از تصویر تنها نسخه خطی موجود در کتاب خانه مکه استفاده کرده است. تمامی عناوین موجود، از سوی مصحح، به جهت تسهیل در مطالعه کتاب، به متن افزوده شده است.
در پاورقی، منابع
احادیث، توضیح تکمیلی پیرامون برخی مطالب و نیز اطلاعات امروزی پیرامون مکان‌ها و نام جدید آنها آمده است. هم چنین تصاویر و نقشه‌های رنگی فراوانی با کیفیت مناسب ارائه شده است که خواننده را در فهم مطالب یاری می‌دهد. فهرست‌های
آیات،
احادیث نبوی، اماکن، تصاویر و فهرست موضوعات در انتهای کتاب ارائه شده است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
