عبیدالله بن خاقان خراسانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبیدالله بن خاقان خراسانی، رئیس دیوان
خراج در ایام خلافت
متوکل بود که وزیر او شد و در دوران خلافت
معتمد عباسی نیز وزیر بود. وی در دوران خلافت
معتز،
منتصر و
مستعین نیز دارای منصب بود.
ابوالحسن، عبیدالله بن یحیی بن خاقان خراسانی، رئیس دیوان خراج در ایام خلافت متوکل بود. آن‌گاه در سال ۲۴۰ق وزیر او شد. او و
فتح بن خاقان نزد متوکل جایگاه والایی داشتند و از نفوذ خود، برای خلیفه کردن فرزندش معتز به‌جای فرزند دیگرش منتصر بن متوکل (که ولی‌عهد بود) استفاده کردند. هنگامی که سرداران ترک به کاخ متوکل وارد شدند، او و فتح بن خاقان را کشتند. عبیدالله پنهان شد، سپس آشکار شد و با منتصر بیعت کرد. پس از مرگ منتصر، مستعین او را بر دیوان
ضیاع (
اموال غیرمنقول) گماشت. او همچنان عهده‌دار این سِمت بود تا آن‌که معتمد او را در سال ۲۵۶ق به وزیری خود برگزید و تا زمان مرگ (۲۶۳ق) وزیر بود.
بحتری در قصاید متعددی از جمله قصیده ذیل او را ستوده است:
«وزیر به خیرهای فزاینده و بهترین آنها روی آورده است. او بدون از دست دادن دوراندیشی و دورشدن از راه درست، مدارا و ملایمت را پیش گرفته است.
هنگامی که تدبیر امور دنیا را به‌دست گرفت، صلاح جانشین فساد و درستی جانشین کژی شد. با یادش دشواری‌ها مرتفع و با نامش دورترین شهرها گشوده می‌شود.
هنگامی که برای حل مشکلات، عزم استوار می‌کند، با کوشش اندک، مشکل حل و بخشایش او گره‌گشا می‌شود. از بخشش‌های گذشته و حال و آینده عبیدالله سپاسگزارم.
هنگامی که دیگران از پرداخت حقوق افراد و بخشندگی خودداری می‌کنند، او چون تیر از کمان رها می‌شود و چونان اسبِ تیزتک به پیش می‌تازد و نه مال، که حتی جان خود را می‌بخشد. هرکه از ابوالحسن امید نیکی دارد، به بهترین کس امید بسته است و خواسته اش برآورده می‌شود.»
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۹۸-۹۹.
