عبقات الانوار (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب عبقات الانوار فی مناقب الائمه الاطهار نوشته
میر حامد حسین به مناقب
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) می‌پردازد.
این اثر بزرگترین و ارجمندترین کتاب
علامه میر حامد حسین ست و از شاهکارهای علمی و اعتقادی
شیعه بشمار می‌رود. مؤلف بزرگوار این کتاب عظیم و شگفت انگیز را در مناقب ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) و در جواب کتاب ضدّ شیعی «
تحفة اثنا عشریه» نوشته است.
کتاب خصومت برانگیز «تحفة اثنی عشریه» (هدیه‌ای برای شیعیان دوازده امامی) را
مولوی عبدالعزیز دهلوی (م ۱۲۳۹ ق) معروف به «
سراج الهند» نوشته بود امّا چه تحفه‌ای و چه هدیه‌ای؟! او که از عالمان برجسته و فاضل
شبه قاره هند و از
اهل سنت بود، بدون توجّه به آیات وحدت بخش قرآن و سفارش‌های
پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در این کتابش، عقاید و آراء شیعه را بطور عموم و فرقه اثنا عشریه را بالخصوص در اصول و فروع و
اخلاق و آداب و تمامی معتقدات و اعمالشان به عباراتی خارج از نزاکت و کلماتی بیرون از آداب و سنن مناظره و به کتب نوآموزان ـ که به
خطابه نزدیکتر است تا به
برهان یا دست کم نقل صحیح مطالب ـ مورد حمله و اعتراض قرار داده ... کتاب را مملو از افتراآت و تهمت‌های شنیعه ساخته است ... و باعث تشتّت جبهه اسلامی هند شد. این کتاب در دل برادران
مسلمان نسبت به یکدیگر کینه و نفرت پدید آورد و صفای
مسجد و
محراب، شکوه
رمضان و
عاشورا را کدر ساخت ... .
عبقات الانوار (به معنی «گل‌ها و شکوفه‌های خوشبو» است)
دارای دو منهج و هر منهج نیز مشتمل بر مجلّداتی چند است.
منهج اوّل درباره اثبات دلالت آیاتی چند از
قرآن مجید بر
امامت است، از جمله آیه:
« إِنَّما وَلِیُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راكِعُونَ»
و آیه
« الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ ... .»
و
آیات فراوان دیگری که بر امامت شرعی و الهی
ائمه اهل بیت عصمت و طهارت (
امام علی و فرزندان معصومش (علیهم‌السّلام ) دلالت می‌کند. همه را مورد بحث عالمانه و محققانه و گسترده قرار داده است. گفته‌اند این مجلد هنوز به چاپ نرسیده است و در کتابخانه عظیم مؤلف دانشمندش، در شهر لکهنو نگهداری می‌شود.
منهج دوّم کتاب، درباره
احادیث دوازده‌گانه‌ای است که مولوی
عبدالعزیز دهلوی در کتاب تحفة اثنا عشریه، مغرضانه اصل یا تواتر آنها را انکار و اشکالاتی بر این احادیث شیعی وارد کرده بود. این منهج از کتاب شگفت‌آور و عظیم عبقات الانوار، ۳۰ جلد است که حدود دوازده جلد آن در
هندوستان و
ایران به چاپ رسیده است. هر یک از احادیث دوازده‌گانه، خود یک مجلّد و برخی از این مجلّدات هم در چنین جلد به سبک قدیم و سنگی چاپ شده است بدین شرح:
مجلد اوّل از منهج دوّم، در مورد
حدیث غدیر.
مجلد دوّم، در موضوع
حدیث منزلت.
مجلد سوّم، درباره
حدیث ولایت.
مجلد چهارم، درباره
حدیث طیر.
مجلد پنجم، به شرح و پیان حدیث «انا مدینه العلم و علیّ بابها ...».
مجلد ششم، درباره
حدیث تشبیه.
مجلد هفتم، درباره حدیث «من ناصب علیاً لخلافه فهو کافر».
مجلد هشتم، در بیان
حدیث نور «کنت انا و علی نوراً ...»
مجلد نهم، درباره
حدیث رایت.
مجلد دهم، در موضوع حدیث «انّک تقاتل علی تأویل القرآن ...».
مجلد یازدهم، در مورد حدیث «الحقّ مع علیّ ...».
مجلد دوازدهم، درباره
حدیث ثقلین.
بزرگان علم و تحقیق، بر عظمت کتاب عبقات الانوار اقرار کرده‌اند و آن را به دیگران نیز شناسانده‌اند:
علاّمه بزرگ شیعی،
شیخ عبدالحسین امینی صاحب الغدیر، درباره عبقات می‌گوید:
بوی دلپذیرش در تمامی جهان پیچیده و آوازه‌اش از خاور تا باختر را فرا گرفته است، هر کس آن را دیده، دانسته که کتاب اعجاز آمیز روشنگری است که هیچ باطلی در آن راه ندارد، و من در نوشتن
الغدیر از دانش‌های با ارزش نهفته در آن بهره فراوان بردم.
علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی درباره آثار میرحامد حسین بویژه عبقات می‌نویسد:
کتاب‌های با عظمت و مفید میرحامد حسین، دریای ژرف نگری و باریک بینی را پر موج گردانده است ... مهمترین و پرآوازه‌ترین اثر او «عبقات الانوار» در مناقب ائمّه اطهار (علیهم‌السّلام) است ...
و میرحامد حسین تمام حقایقی را که «
دهلوی» در باب امامت منکر شده با بهره‌گیری از احادیث و اخباری که از طریق اهل سنت نقل شده، ثابت کرده است.
امام خمینی در سال ۱۳۲۰ شمسی/۱۳۶۳ قمری که هنوز تمام مجلّدات عبقات چاپ نشده بود، پس از بحث در موضوع حدیث غدیر، می‌نویسد:
« ... هر کس بخواهد اطلاع از چگونگی
حدیث غدیر پیدا کند، باید رجوع کند به کتاب عبقات الانور سید بزرگوار میر حامد حسین هندی، که چهار جلد بزرگ در حدیث غدیر تصنیف کرده و چنین کتابی تا کنون نوشته نشده و عبقات الانوار در امامت از قراری که شنیده شده، سی جلد است و آنچه که ما دیدیم، هفت ـ هشت جلد است و در ایران شاید تا پانزده جلد از آن پیدا شود و اهل سنت درصدد جمع این کتاب و تضییع آن هستند و ما ملّت شیعه در خواب هستیم تا آن وقت که یک چنین گنج پرقیمت و گوهر گرانبهائی از دست برود! اکنون قریب دو سال است (دو سال قبل از ۱۳۶۳ ق) که به ملت شیعه به تجدید طبع این کتاب پیشنهاد شده و به خونسردی تلقی شده است. با این وصف با خواست خدا جلد غدیر در تحت طبع است (که بعدها در ده جلد وزیری چاپ و منتشر شد)؛ لکن بر
علماء شیعه بالخصوص و دیگر طبقات لازم است که این کتاب بزرگ را که بزرگترین حجّت مذهب است نگذارند از بین برود و به طبع آن اقدام کنند.»
استاد
محمدرضا حکیمی درباره عبقات الانوار می‌نویسد:
«و به راستی کتاب عبقات، عظیم است. آن اقیانوس بی‌کران و آن دریای ژرف، این کتاب است این چنین کتابی در دیگر آفاق بشری و فرهنگ ملتها نیز همانند ندارد ... کتاب «عبقات» با مجلدات بسیارش، یکی از والاترین نمونه‌های کار خود انسانی و پشتکار و مسئوولیت بشری است، و یکی از ارجمندترین سندهای ...»
علامه میر حامد حسین، کتاب عبقات را به سادگی و آسانی و رفاه و خدمه و گروه تحقیق ننوشت، او در راه تألیف چنین کتاب عظیمی، خود به تنهایی سخت‌ترین سفرها و پرزحمت‌ترین کارها را عاشقانه پذیرفت. زیرا همه اسناد و منابع تتبّع و تحقیق را در اختیار نداشت، بویژه کتابها و منابع اهل سنت را.
گاهی به عنوان خادم و کارگر در یکی از روستاهای دور افتاده شهر
مکه به خانه عالمی
سنی وارد شد تا در کتابخانه او به کتابی که دنبالش می‌گشت، دست یابد و موفق هم شد.
وقتی هم فرزند جوانش از دنیا رفت، مراسم
کفن و دفن و
تشییع و مجلس سوگواری را به دیگران واگذارد تا یک ساعت هم که شده وقتش را جز در تألیف عبقات الانوار صرف نکند.
و یک وقت هم، به
مصر رفت و کتابی را که می‌خواست پیدا کرد و با کشتی برگشت، در کشتی مشغول مطالعه کتاب بود که باد تندی کتاب را از دستش گرفت و به دریا افکند و سید به دنبال کتاب خود را به دریا زد و کتاب را گرفت! ... وقتی همسفران او را گرفتند و در کشتی نشاندند و سؤال کردند که چرا خودت را به دریا پرت کردی؟ کتاب را نشان داد و جواب داد: به خاطر این کتاب! این کتاب هنوز هم درکتابخانه ناصری نگهداری می‌شود.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «میرحامد حسین»، تاریخ بازیابی۹۷/۳/۸.
