• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالله بن احمد آل خلیفه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آلِ خَلیفه، سلسله‌ای مالکی مذهب از عرب‌های عَتوبی عربستان که در نخستین سال‌های سده ۱۸م به کرانه‌های جنوبی خلیج فارس کوچیدند، درحدود ۱۱۹۶ق/۱۷۸۲م مجمع الجزایر بحرین را گرفتند و تا امروز بر بحرین فرمانروایی دارند. یکی از شخصیت‌های این خاندان، عبدالله بن احمد است.


عبدالله بن احمد (۱۲۳۶-۱۲۵۸ق/۱۸۲۱-۱۸۴۲م). یکی از شخصیت‌های خاندان آل خلیفه است.

سران آل خلیفه پس از تسخیر بحرین، «نظام فرمانراوایی دوتنه» را به کار بستند که برپایه آن دو تن از پسران، پدر را در دوران حکومت یاری می‌کردند و پس از مرگ او فرمانروایی را ادامه می‌دادند و در همه کارهای اجرایی شرکت می‌جستند. گاه نیز پسر بزرگ به انجام کارهای گوناگونِ فرمانروا فراخوانده می‌شد.
[۱] رمیحی، محمد، البحرین مشکلات التغییر السیاسی والاجتماعی، ج۱، ص۴، لندن و نیویورک، باوکر، ۱۹۶۷، ص۱۵۰.
به هر روی، عبدالله در دوران حکومت سلمان شریک قدرت وی بود و به همین دلیل است که امضای هر دوتن را به عنوان «شیوخ بحرین» در پای پیمان ۱۲۳۵ق/۱۸۲۰م بریتانیا با شیوخ خلیج فارس می‌توان دید.
[۲] تاج بخش، غلامرضا، پرسش و جزایر بحرین، ج۱، ص۳۰۰، پاریس، ۱۹۶۰.
[۳] تاج بخش، غلامرضا، پرسش و جزایر بحرین، ج۱، ص۳۰۱، پاریس، ۱۹۶۰.


۲.۱ - لغو فرمانروایی دوتنه

این نظام تا زمان حکومت شیخ عیسی در ۱۲۸۶ق/۱۸۶۹م ادامه یافت، اما در پی مرگ شیخ سلمان، عبدالله خواست که فرمانروای مطلق بحرین شود. این اندیشه، جنگ‌های خونینی در درون خاندان حاکم برانگیخت، و اگرچه در آغاز به پیروزی عبدالله انجامید، اما وضع سیاسی و اقتصادیِ بحرین را به آشفتگی کشانید. ناخشنودی مردم روز به روز بیش‌تر می‌شد. جزایر بر اثر کوچ اهالی تهی ماند و شهرها رو به ویرانی نهاد.
[۴] رمیحی، محمد، البحرین مشکلات التغییر السیاسی والاجتماعی، ج۱، ص۵، لندن و نیویورک، باوکر، ۱۹۶۷، ص۱۵۰.

به هر حال، عبدالله در آغاز کار خود و پیش از بالا گرفتن کشمکش‌های درون خاندان، در صدد گسترش قلمرو حکومت خود برآمد و به احساء و قُطَیف لشکر کشید و آن‌جا را گرفت، اما دیری نگذشت که وهابیان او را بیرون راندند.
[۵] زرین قلم، علی، سرزمین بحرین، ج۱، ص۱۱۹، تهران، سیروس، ۱۳۳۷ش.
[۶] بایندر، غلامعلی، خلیج فارس، ج۱، ص۱۲۴، خرمشهر، ۱۳۱۷ش.
او چندی بعد عصیان پسران خود را به وسیله محمد و علی، نوه‌های برادرش سلمان، سرکوب کرد.

۲.۱.۱ - حاکمیت مصر بر بحرین

در میان سال‌های ۱۲۵۴ و ۱۲۵۶ق/۱۸۳۸ و ۱۸۴۰م دومین تاخت‌وتاز مصری‌ها بر وهابیان، به فتح احساء انجامید و حاکم وهابی به بحرین گریخت. مصریان از شیخ عبدالله خواستند که حاکم وهابی را تسلیم کند و به آنان مالیات بپردازد و یکی از فرزندان خود را به عنوان گروگان به اردوی مصر بفرستد.
شیخ سرانجام در ۱۲۵۵ق/۱۸۳۹م با «خورشید پاشا» فرمانده ارتش «محمدعلی پاشا» در نجد پیمانی بست که براساس آن حاکمیت مصر را بر بحرین به رسمیت شناخت و پذیرفت که سالانه ۰۰۰‘۳ ریال به عنوان زکات بحرین به حکومت مصر بپردازد.
اما به دنبال انعقاد «پیمانِ لندن» در ۱۲۵۶ق/۱۸۴۰م میان دولت‌های عثمانی، بریتانیا، روس و پروس و اتریش که محمدعلی پاشا را به مرزهای مصر بازگرداند، این تعهد بحرین نسبت به مصر بی‌اعتبار گردید
[۷] رمیحی، محمد، البحرین مشکلات التغییر السیاسی والاجتماعی، ج۱، ص۱۱، لندن و نیویورک، باوکر، ۱۹۶۷، ص۱۵۰.
[۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام للزرکلی، ج۴، ص۶۹.    
و شیخ که این بار خود را از سوی محمد و علی، پسران خلیفه بن سلمان، در خطر می‌دید به حکومت ایران نزدیک شد.
[۹] زرین قلم، علی، سرزمین بحرین، ج۱، ص۱۱۸، تهران، سیروس، ۱۳۳۷ش.
[۱۰] زرین قلم، علی، سرزمین بحرین، ج۱، ص۱۲۰، تهران، سیروس، ۱۳۳۷ش.


۲.۱.۲ - پایان کار

سرانجام محمد و علی به کمک نیرویی که از اهالی کیش فراهم آوردند
[۱۱] بایندر، غلامعلی، خلیج فارس، ج۱، ص۱۲۵، خرمشهر، ۱۳۱۷ش.
عبدالله را در ۱۲۵۸ق/۱۸۴۲م شکست دادند. او برای کمک خواهی از آل صباح به کویت رفت، اما نتیجه‌ای نگرفت، پس برای کسب یاری به نجد و سپس به مسقط رفت، ولی توفیق نیافت و سرانجام در مسقط بیمار شد و در همان‌جا درگذشت.
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام للزرکلی، ج۴، ص۶۹.    


۱. ↑ رمیحی، محمد، البحرین مشکلات التغییر السیاسی والاجتماعی، ج۱، ص۴، لندن و نیویورک، باوکر، ۱۹۶۷، ص۱۵۰.
۲. ↑ تاج بخش، غلامرضا، پرسش و جزایر بحرین، ج۱، ص۳۰۰، پاریس، ۱۹۶۰.
۳. ↑ تاج بخش، غلامرضا، پرسش و جزایر بحرین، ج۱، ص۳۰۱، پاریس، ۱۹۶۰.
۴. ↑ رمیحی، محمد، البحرین مشکلات التغییر السیاسی والاجتماعی، ج۱، ص۵، لندن و نیویورک، باوکر، ۱۹۶۷، ص۱۵۰.
۵. ↑ زرین قلم، علی، سرزمین بحرین، ج۱، ص۱۱۹، تهران، سیروس، ۱۳۳۷ش.
۶. ↑ بایندر، غلامعلی، خلیج فارس، ج۱، ص۱۲۴، خرمشهر، ۱۳۱۷ش.
۷. ↑ رمیحی، محمد، البحرین مشکلات التغییر السیاسی والاجتماعی، ج۱، ص۱۱، لندن و نیویورک، باوکر، ۱۹۶۷، ص۱۵۰.
۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام للزرکلی، ج۴، ص۶۹.    
۹. ↑ زرین قلم، علی، سرزمین بحرین، ج۱، ص۱۱۸، تهران، سیروس، ۱۳۳۷ش.
۱۰. ↑ زرین قلم، علی، سرزمین بحرین، ج۱، ص۱۲۰، تهران، سیروس، ۱۳۳۷ش.
۱۱. ↑ بایندر، غلامعلی، خلیج فارس، ج۱، ص۱۲۵، خرمشهر، ۱۳۱۷ش.
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام للزرکلی، ج۴، ص۶۹.    


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل خلیفه»، ج۱، ص۴۱۳.    




جعبه ابزار