عبدالرحمان بن معاویه اموی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبدالرحمان بن معاویه اموی معروف به عبدالرحمان الداخل، از شخصیت های سیاسی نظامی قرن دوم قمری و از حاکمان اموی
اندلس بود که بر علیه
عباسیان شورش نمود و سرانجام پس از جنگ و گریزهای فراوان قدرت را در اندلس به دست گرفت و به شورش‌ها و جنگ‌های بین اعراب و بربرها و قیسیان و یمانیان پایان داد. او سرانجام به
سال ۱۷۲ ق پس از ۳۴ سال حکومت بر اندلس درگذشت.
ابومطرّف، عبدالرحمان بن معاویة بن
هشام بن
عبدالملک بن
مروان بن حکم اموی قرشی، مادرش کنیزی از اسیران بربر مغرب و «راح» نام داشت.
عبدالرحمان اموی به این جهت به «الداخل» معروف شد که در بیست سالگی توانست علی‌رغم تمامی کمین‌ها و دام‌های گسترانده شده فراروی، از حملات عباسیان جان بدر برده و وارد اندلس شود و دولت اموی را درآن جا پایه گذارد.
عبدالرحمان به طور مخفیانه وارد مغرب شد تا به قبیله «
نفزاوه» یا «نفزه» رسید. این قبیله از بربر و مادر عبدالرحمان نیز از این قبیله بود. او مدتی در میان آنان ماند وبا امویان و دوستداران آنها در اندلس مکاتبه کرد. در نهایت آنها دعوتش را پذیرفتند و با اعزام یک کشتی که جمعی از بزرگان آنان در آن بودند، مراتب اطاعت خود را به وی اعلان کرده، همراه وی به اندلس بازگشتند. کشتیِ حامل آنان در
سال ۱۳۸ ق در «منکبّ» لنگر انداخت و آنها به اشبیلیه رفتند و از آن جا راهی قرطبه شدند.
یوسف بن عبدالرحمان فهری، حاکم اندلس به جنگ با آنان پرداخت، ولی عبدالرحمان الداخل، بر او غلبه کرد و یوسف را شکست داد و پیروزمندانه به قرطبه وارد و در آن جا مستقر شد.
منصور، خلیفه عباسی،
علاء بن مغیث یحصبی را ـ که یکی از فرماندهان لشکر بود ـ علیه عبدالرحمان تحریک نمود. علاء برای مقابله با عبدالرحمان از شهر «باجه» حرکت کرد و به نام منصورِ عباسی
خطبه خواند و مردم را به اطاعت او دعوت کرد. مردم زیادی به او پیوستند، اما عبدالرحمان به جنگ با او پرداخت و بر او پیروز شد و علاء در جنگ کشته شد.
عبدالرحمان در
سال ۱۴۲ ق (۷۵۹ م) شورش یوسف فهری و
صمیل بن حاتم را سرکوب کرد. یوسف در میدان جنگ کشته شد و صمیل را به زندان افکند تا در زندان درگذشت.
هواداران عباسیان در اندلس، به «
شارلمانی»، پادشاه اسپانیایی فرانسه پناه بردند و به او وعده دادند که راه ورود به اسپانیا را برای وی هموار می‌کنند و به جنگ عبدالرحمان خواهند رفت.
شارلمانی با لشکریان خود حرکت کرد، اما هیچ گونه کمکی از طرف دعوت کنندگان ندید و ناچار به سوی سرقسطه رفت، اما شهر تسلیم وی نشد، او نیز شهر را به محاصره درآورد. از این رو، عبدالرحمان اقدام به شکستن محاصره آن جا نمود. شرایط مناسبی نیز برای وی پیش آمد زیرا پس از شنیدن این خبر که ساکسون‌ها پیمان‌شکنی کردند، شارلمانی، مجبور به عقب‌نشینی شد. وی در حال عقب‌نشینی از اسپانیا متحمل خسارات سنگینی شد. عقبه لشکر او به فرماندهی سرداری به نام «رولاند» درحال گذر از کوه‌های پیرنه از سوی قبایل باسک مورد حمله قرار گرفت و متلاشی شد. شارلمانی پس از این فرارِ توام با شکست، ناچار به نرمش و
صلح با عبدالرحمان شد.
عبدالرحمان ابتدا به نام منصور، خلیفه عباسی خطبه می‌خواند، اما وقتی زمام امور را کاملا به دست گرفت و به قدرت خود مطمئن شد، این عمل را ترک کرد و اعلام استقلال کرد. منصور اولین کسی بود که او را «باز قریش» لقب داد.
زمانی که او وارد اندلس شد، به شورش‌ها و جنگ‌های بین اعراب و بربرها و قیسیان و یمانیان پایان داد. وی هم چون جدش، هشام که شهر رصّافه را در شام بنا نهاد، در نزدیکی شهر قرطبه، شهری به نام رصّافه ایجاد کرد.
عبدالرحمان الدخل در قرطبه درگذشت و در کاخ خود به خاک سپرده شد. ۵۹ سال عمر کرد و مدت حکومتش ۳۴ سال بود. پس از او فرزندش، هشام به
خلافت رسید.
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۳۹۹.
