عاریه مضمونه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عاریه مضمونه در مقابل عاریه غیر مضمونه است.
عاریه عبارت است از مسلط کردن بر
عین تا
به طور
تبرع و مجانی از آن
انتفاع برده شود و یا عقدی است که نتیجه‌اش این است و یا نتیجه‌اش
تبرع به منفعت است. و عاریه از
عقود است، که احتیاج
به ایجاب دارد با هر لفظی که عرفاً در این معنی ظهور داشته باشد- مانند قول شخص: «
به تو عاریه دادم» یا «
به تو اذن دادم که از آن انتفاع ببری» یا «انتفاع ببر از آن» یا «بگیر آن را تا از آن انتفاع ببری» و مانند این‌ها. و
به قبول احتیاج دارد، که عبارت از هر چیزی است که مفید رضایت
به آن باشد. و جایز است که قبول، با
فعل باشد؛
به‌این‌ترتیب که بعد از آنکه عاریه دهنده
به این عنوان ایجاب را گفت، عاریه‌گیرنده آن را بگیرد. بلکه ظاهر آن است که با
معاطات (هم) واقع می‌شود، مثل اینکه پیراهنی را
به او بدهد تا آن را بپوشد و او هم برای همین منظور بگیرد، یا ظرف و بساطی را
به او بدهد تا بکار ببرد و او هم آن را بگیرد و بکار ببرد.
عاریه از هر دو طرف جایز است (لازم نیست)، پس
عاریه دهنده هر وقت بخواهد می‌تواند برگردد و عاریه‌گیرنده هم، در رد آن چنین حقی دارد. البته در خصوص عاریه دادن زمین برای
دفن کردن، بعد از آنکه زیر خاک، دفن شد، برگشت در آن و
نبش قبر بنابر احتیاط (واجب) جایز نیست. و اما قبل از مدفون شدن آن، حق برگشتن دارد، حتی بعد از نهادن میّت در قبر و قبل از آنکه او را زیر خاک کنند. و درصورتی‌که عاریه دهنده، بعد از نهادن میّت در قبر برگردد، اجرت کندن قبر و مخارج آن
به عهده او نمی‌باشد، چنان که بر
ولیّ میّت، پر کردن گودال - بعد از آنکه با اذن عاریه دهنده بوده - واجب نیست.
عین عاریه‌ای، در دست گیرنده عاریه
امانت است، که اگر
تلف شود ضامن نیست مگر اینکه تعدّی یا تفریط نماید، ولی اگر شرط ضمان کند،
ضامن آن است اگرچه تعدّی و تفریطی نباشد، چنان که اگر عین عاریه‌ای
طلا یا
نقره باشد مطلقاً ضامن آن می‌باشد، مگر اینکه
شرط سقوط
ضمان شود.
بنابراین عاریه بر دو قسم مضمونه و غیر مضمونه تقسیم می‌شود.
عاریه مضمونه یعنی: هنگام عاریه دادن، شرط کرده باشند که در صورت تلف یا معیوب شدنِ مال،
مستعیر ضامن است، اگر چه تعدّی و تفریط نکرده باشد. و یا اینکه عین عاریه‌ای طلا یا نقره باشد.
•
آشنایی با ابواب فقه •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
