طَوْع (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طَوْع (به فتح طاء و سکون واو)، از
واژگان قرآن کریم، به معنای رغبت و میل است. این کلمه ده بار در
قرآن به کار رفته است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
تَطَوّع (به فتح تاء و طاء) به معنی
تبرّع و انجام کار غیر واجب،
طَوَّعَت (به فتح طاء و واو) به معنی تسهیل و تزیین و
اِستطاعت (به کسر الف) به معنی
قدرت و طلب طاعت است.
طَوْع به معنای رغبت و میل است.
راغب اصفهانی گوید:
طوع به معنی انقیاد است،
طاعت نیز بدان معنی می‌باشد، لیکن بیشتر در فرمانبری و
اطاعت بکار می‌رود.
(وَ لَهُ اَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً) «آنکه در آسمان‌ها و
زمین است با رغبت یا کراهت به
خدا تسلیم است.»
(قُلْ لا تُقْسِمُوا طاعَةٌ مَعْرُوفَةٌ) «بگو قسم نخورید کار جهاد اطاعت شناخته‌ای است.»
در
آیه ۸۱ نساء و
آیه ۲۱ سوره محمد نیز «طاعَةٌ» خبر مبتدای محذوف است.
تَطَوّع از باب تفعل به قول راغب اصفهانی تکلف اطاعت است و در متعارف به معنی تبرّع و انجام کار غیر واجب است.
شیخ طبرسی نیز تبرّع به نافله فرموده است،
ولی به نظر می‌آید تحمّل با رغبت بهتر است.
(فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ) یعنی «هر که کار خیر را به رغبت انجام دهد آن بهتر است.»
طَوَّعَت در آیه
(فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ اَخِیهِ) «نفسش قتل برادر را باه و آسان کرد.»
از باب تفعیل است و به معنی تسهیل و تزیین است. از باب «طَاعَ لَهُ الْمَرْتَعُ: اتَّسَعَ».
اِستطاعت به معنی
قدرت و طلب طاعت است، ولی در
قرآن پیوسته به معنی قدرت آمده و به قول راغب اصفهانی آن از قدرت اخصّ است.
گاهی برای ثقیل بودن تاء آنرا حذف می‌کنند، مثل
(فَمَا اسْطاعُوا اَنْ یَظْهَرُوهُ) (...قادر نبودند از آن بالا روند؛ و نمى‌توانستند سوراخى در آن ايجاد كنند.)
ظاهرا این از
طوع به معنی وسعت و آسانی است که در بالا نقل شد.
(وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ اِلَیْهِ سَبِیلًا) (...و براى خدا بر مردم واجب است كه آهنگ خانه او كنند، آنها كه توانايى رفتن به سوى آن دارند...)
(الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الصَّدَقاتِ) (كسانى كه از
مؤمنان فرمانبردار، در صدقاتشان عيبجويى مى‌كنند...)
آن در اصل متطوعین به معنی با رغبت‌دهندگان
صدقات است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «طوع»، ج۴، ص۲۴۸-۲۴۹.
