• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

طریقت ذهبیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


سلسله ذهبیه، منسوب به سیدعبداللّه برزش‌آبادی است و در اوایل حکومت صفویه ابتدا در خراسان و سپس در شیراز رواج یافت.


سلسله ذهبیه در اظهار تشیع و تقید به آن در این مدت ممتاز بوده است.

بزرگانی از علما و حکما نیز که صاحب تألیفات بودند، در میان آن‌ها ظاهر شدند؛ از جمله، شیخ علی نقی اصطهباناتی (متوفی ۱۱۲۶) و جانشین و دامادش سیدقطب‌الدین نیریزی (متوفی ۱۱۷۳ در نجف) که مجدد این سلسله در اواخر صفویه نیز بود.
[۱] اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۲۹۰، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
[۲] اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۰۷ ـ ۳۰۸، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.


در سلسله ذهبیه پس از قطب‌الدین نیریزی سه تن به نام‌های ملامحراب گیلانی و آقامحمد بیدآبادی و آقامحمدهاشم شیرازی ، که همگی از حکمای عصر و صاحب تألیفات بودند، ادعای جانشینی کردند و آنان نیز جانشینانی تعیین کردند، ولی از میان آن‌ها آقامحمدهاشم درویش شیرازی (متوفی ۱۱۹۹) رسمیت بیش‌تر یافت.
پس از او نیز دو تن دعوی جانشینی داشتند که رشته معروف‌تر به میرزا ابوالقاسم شریفی ، معروف به میرزابابا و متخلص به راز (متوفی ۱۲۸۶)، رسید.

میرزابابا از مشاهیر بزرگان ذهبیه در زمان خود و دارای تألیفات بسیار بود.
مهم‌ترین کتاب او آیات الولایة در تفسیر قرآن است.

پس از میرزابابا فرزندش مجدالاشراف (متوفی ۱۳۳۱) جانشین او شد. مجد الاشراف متولی مزار شاه چراغ شیراز بود.

بعد از مجدالاشراف نیز انشعابات جدیدی صورت گرفت، از جمله گروهی از برادر او، میرزامحمدرضا ملقب به مجدالاشراف ثانی ، پیروی کردند، ولی شاخه‌ای که بیش‌تر شهرت یافت شاخه‌ای است که به میرزا احمد تبریزی (متوفی ۱۳۵۱) معروف به وحیدالاولیاء می‌رسد.
[۳] اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۲۲ـ۳۲۵، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
[۴] اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۳۷، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
[۵] احسان اللّه علی استخری، اصول تصوف، ج۱، ص۵۳۹ ـ ۵۶۰، تهران (۱۳۳۸ ش).


سلسله ذهبیه دومین سلسله مهم پس از نعمت‌اللهی بود و بزرگانش با احتیاط با متشرعه رفتار می‌کردند؛ ازین‌رو، مورد تعرض و فشار قرار نگرفتند.
[۶] عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۳۲، تهران ۱۳۶۲ ش،.


حاج زین‌العابدین شیروانی که از اقطاب سلسله نعمت‌اللهیه بود و در اواسط دوره قاجاریه می‌زیست، از فقدان ارشاد در این دوره یاد کرده
[۷] زین العابدین بن اسکندر شیروانی، حدائق السیاحة، ج۱، ص۲۵۱، تهران ۱۳۴۸ ش.
و بعید نیست که از همین ایام، که دوران فترت و کثرت مدعیان ذهبیه بود، این سلسله به نام ذهبیه اغتشاشیه مشهور شده باشد.
[۸] محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علی‌شاه، طرائق الحقائق، ج۲، ص۳۴۴، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران (۱۳۱۸).
[۹] اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۵۲ـ۳۵۵، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.


(۱) احسان اللّه علی استخری، اصول تصوف، تهران (۱۳۳۸ ش).
(۲) اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۳) عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران ۱۳۶۲ ش،.
(۴) زین العابدین بن اسکندر شیروانی، حدائق السیاحة، تهران ۱۳۴۸ ش.
(۵) محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علی‌شاه، طرائق الحقائق، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران (۱۳۱۸).

۱. ↑ اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۲۹۰، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
۲. ↑ اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۰۷ ـ ۳۰۸، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
۳. ↑ اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۲۲ـ۳۲۵، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
۴. ↑ اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۳۷، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
۵. ↑ احسان اللّه علی استخری، اصول تصوف، ج۱، ص۵۳۹ ـ ۵۶۰، تهران (۱۳۳۸ ش).
۶. ↑ عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۳۲، تهران ۱۳۶۲ ش،.
۷. ↑ زین العابدین بن اسکندر شیروانی، حدائق السیاحة، ج۱، ص۲۵۱، تهران ۱۳۴۸ ش.
۸. ↑ محمدمعصوم بن زین العابدین معصوم علی‌شاه، طرائق الحقائق، ج۲، ص۳۴۴، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران (۱۳۱۸).
۹. ↑ اسداللّه خاوری، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج۱، ص۳۵۲ـ۳۵۵، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تصوف»، شماره۳۵۸۶.    


رده‌های این صفحه : تصوف | طریقت ذهبیه | طریقت های صوفیه
جعبه ابزار