طریق حدس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حدس رأی معصوم (علیه‌السلام) بعد از
کشف اتفاق آرای همه
فقها در یک مسئله را طریق حدس گویند.
طریق حدس، از «
طرق کاشفیت اجماع» بوده و به این معنا است که
مکلف با دست یافتن به آرای همه فقها در یک مسئله،
رأی معصوم (علیه‌السلام) را حدس می‌زند. دلیل این امر آن است که به طور معمول مشاهده می‌شود فقها در بسیاری از مسائل و
احکام شرعی اختلاف نظر دارند؛ حال اگر در مسئله‌ای همه
علما با هم اتفاق نمایند، به مقتضای
عقل و
عادت، نظر و رأی
امامان مذهب هم حدس زده می‌شود، زیرا میان اتفاق مرئوسان و رضایت رئیس آنان عادتاً
ملازمه وجود دارد.
ویژگی‌های این طریقه عبارت است از:
۱. لازم است دیدگاه همه علما در همه دوره‌ها در این باره یکی باشد تا نسبت به رأی
امام (علیه‌السلام) حدس قطعی پیدا شود؛
۲. در این طریقه، وجود و عدم افراد مجهول النسب اعتباری ندارد؛
۳. مخالفت گروهی از فقها که تخصص کافی در
فقه دارند، مضر می‌باشد؛
۴. در موضوع مورد
اجماع، نباید
اصل یا
قاعده یا
دلیل معتبری موافق رأی اجماع کنندگان وجود داشته باشد.
فرق میان حدس با
حس در این است که حس به معنای شناخت و درک چیزی به کمک یکی از
حواس پنج‌گانه ظاهری است، ولی حدس یعنی پی بردن به مطلبی به صورت ناگهانی و آنی، که نوعی
الهام به حساب می‌آید.
مرحوم «
شیخ انصاری»، «
محقق قمی» و «
حاج آقا رضای همدانی» در برخی آثار خود، طریق حدس را پذیرفته‌اند و
مرحوم «
صاحب فصول» آن را به بیشتر محققان نسبت داده است.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «طریق حدس».
