طب اکبری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«طب اکبری» یا طب الاکبر، اثر حکیم محمد اکبر ارزانی، دوره‌ای کامل در علم
الامراض و شناخت و درمان بیماری‌ها که در سال ۱۱۱۲ ق به نگارش شده است.
حکیم ارزانی این اثر را به عنوان ترجمه‌ای از کتاب ارزشمند و مشهور «شرح الاسباب و العلامات» تالیف شیخ برهان الدین نفیس بن عوض کرمانی با حذف زوائد آن و افزودن فوائد و نکات مفید فراوان نگاشته است.
این کتاب مشتمل بر یک مقدمه تحقیقی، دو جزء و بیست و هفت باب است. در مقدمه محقق مطالبی درباره نویسنده و کتاب و شیوه تحقیق اثر آمده است. مطالب کتاب تا باب دوازدهم در جزء اول و باقی ابواب در جزء دوم آمده است. باب اول این کتاب با بررسی
امراض سر شروع و سپس در ابواب بعدی،
امراض هر عضو بررسی می‌شود و در بیست و شش باب
امراض تمامی اعضای بدن بررسی می‌شود. باب بیست و هفتم نیز به بررسی
امراض متفرقه (سوختگی‌ها، گزیدگی‌ها، مسمومیت‌ها و مانند آن) اختصاص دارد.
هر باب از این اثر خود به اجزاء کوچکتری تحت عنوان فصل تقسیم می‌شود و فصول نیز گاه به اجزاء کوچکتری تقسیم می‌شود. ترتیب مباحث کتاب نیز، همان ترتیب مباحث شرح الاسباب و العلامات است و شیوه بحث در آن نیز همانند آن است.
هر چند این اثر بیشتر با عنوان ترجمه شرح الاسباب و العلامات شناخته می‌شود و تلقی بسیاری از دانشجویان
طب سنتی و حتی برخی از اساتید این است که این کتاب، تلخیص کتاب شرح الاسباب و العلامات است؛ ولی با مقارنه بین طب اکبری و شرح الاسباب و العلامات این نکته به خوبی معلوم می‌شود که
طب اکبری تنها یک ترجمه صرف نیست، بلکه- چنان چه حکیم ارزانی در مقدمه این اثر گفته- در این اثر از سویی بسیاری از مطالبی که ذکر آن‌ها خالی از فائده است، حذف شده و از سویی دیگر فوائد بسیاری که جای خالی آن‌ها در اصل کتاب حس می‌شده، در جای جای کتاب گنجانده شده است. حتی در بسیاری از موارد حکیم، ارزانی سرفصل‌های جدیدی را در کتاب گشوده و مباحث تازه‌ای را مطرح نموده است و نیز هر جا مطلبی دارای پیچیدگی و اغماض بوده به صورت واضح شرح کرده است.
این کتاب به سببب شهرت و جامعیت آن چندین بار در
ایران و
هند به چاپ رسیده است، همچنین این اثر به اردو نیز ترجمه شده و در
پاکستان چاپ و منتشر شده است.
چاپ مورد استفاده ما، نسخه تصحیح شده این اثر به همت مؤسسه احیاء
طب طبیعی است که در سال ۱۳۸۷ شمسی و در دو جلد چاپ و منتشر شده است.
تصحیح این اثر بر اساس سه نسخه فارسی و یک نسخه ترجمه آن به زبان اردو صورت پذیرفته است. علاوه بر تصحیح متن کتاب، این کتاب دارای پاورقی‌هایی که برخی به توضیحات و ترجمه عبارت‌های عربی متن اختصاص یافته و در بعضی دیگر به معادل لاتین بیماری‌ها اشاره شده است.
در ابتدای جلد اول فهرست تفصیلی مطالب و در آخر جلد دوم نیز فهرست لغات و مصطلحات طبی، فهرست ترکیبات دارویی، فهرست اعلام، اماکن، ابزارها، کتب و اوزان و مقادیر آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
