طاهر بن محمد بروجردی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بروجردی، طاهر بن محمد، قاضی ایرانی
مکه در آغاز سده ششم قمری بود..
ابوالمظفر طاهر بن محمد بروجردی،
فقیه و دانشور ایرانی
شافعی سده پنجم و ششم ق. به سال ۴۲۹ق. در بروجرد زاده شد. آگاهی‌هایی اندک از زندگی و کارهای او ثبت شده و دانسته نیست چه مدت در بروجرد مانده و چه هنگام به
عراق و
حجاز سفر کرده است. همه شرح حال نگاران بر این باورند که بروجردی برای فراگیری
دانش به عراق رفت و از دانشوران آن سرزمین علوم اسلامی را فراگرفت.
ابوالمظفر بروجردی افزون بر
فقه در حوزه
حدیث و
ادبیات و
شعر و نحو نیز دانشوری نام آشنا بود.
او فردی نیکوکار، دیندار و صالح بود و خطی زیبا داشت و در ۵۲۰ و اندی
یا ۵۲۶
و یا ۵۲۸ق. درگذشت.
فاسی (م. ۸۳۲ق.) با توجه به گفتارش در مقدمه
العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین درباره طرح
تاریخ مکه و کسانی که با آن جا پیوند و انتسابی مشخص دارند، از زندگی و
قضاوت بروجردی در مکه گزارش داده و نام کامل او را ابوالمظفر طاهر بن محمد بن طاهر بن سعید، فقیه و قاضی مکه، آورده است. سپس پاره‌ای جزئیات زندگی بروجردی را طرح نموده است. در پانوشت یکی از نسخه‌های
العقد الثمین ، نسبت بروجردی را یزجردی (یزدگردی) ثبت کرده‌اند
که گویا نادرست است. آگاهی‌های فاسی درباره بروجردی از سه منبع
طبقات الشافعیه تقی الدین سبکی ،
تاریخ الاسلام ذهبی (م. ۷۴۸ق.) و
معجم ابن عساکر دریافت و گزارش شده است.
بر پایه آگاهی‌های منابع، ابوالمظفر بروجردی برای فراگیری
دانش به
بغداد رفت و چندی در آن جا ماند و از
ابواسحاق شیرازی (م. ۴۷۶ق.) ،
فقیه مشهور
شافعی و
مدرس نظامیه ،
فقه آموخت و نزد دانشوران دیگر مانند
حسین بن محمد مهتدی ،
ابوالغنائم عبدالصمد بن علی (م. ۴۶۵ق.) ،
ابومحمد عبدالله بن محمد صریفینی معروف به هزار مرد (م. ۴۶۹ق.) و
ابوالحسین احمد بن محمد بن نقور (م. ۴۷۰ق.)
حدیث شنید و دانش آموخت و در
بغداد به آموزش حدیث پرداخت.
بیشتر تدریس
ابواسحاق شیرازی ،
استاد بروجردی ، در مدرسه نظامیه
بغداد به
آموزش فقه شافعی اختصاص داشته است. این مدرسه را
خواجه نظام الملک وزیر بزرگ
ملکشاه سلجوقی (حک، ۴۶۵-۴۸۵ق.) ساخت و به سال ۴۵۹ق. رسما افتتاح نمود و ابواسحاق را به عنوان مدرس آن تعیین کرد.
به نظر می‌رسد که علم آموزی بروجردی نزد ابواسحاق در مدرسه نظامیه بغداد، پس از این
تاریخ و در حدود ۳۰ سالگی او بوده است. همچنین آورده‌اند که بروجردی در
بغداد به آموزش حدیث پرداخت. این سخن، به احتمال، اشاره به تدریس او در نظامیه بغداد است؛
بروجردی از
عراق به
مکه رفت و ساکن و مجاور آن جا گشت و متولی
قضاوت حرم شد.
بسیاری از شاگردان ابواسحاق در پی فراغت از تحصیل در نظامیه، به بالاترین مدارج علمی و اجتماعی آن روزگار یعنی منصب
قضا ،
افتا ،
تدریس و
خطابه در مراکز بزرگ سرزمین‌های اسلامی دست یافتند.
از این رو، قضاوت بروجردی در حرم، در ادامه اقبال عمومی بود که به واسطه نظام سیاسی جدید و حمایت
نظام الملک از شافعیان ، نصیب دانشوران
شافعی شده بود. از گزارش سبکی برمی آید که بروجردی تا اواخر
عمر در
مکه عهده دار منصب
قضاوت بود.
چندی بعد، وی قصد رفتن به
عراق کرد و میان راه درگذشت.
قاسم ابن عساکر درباره قضاوت بروجردی در حرم سخنی نگفته؛ اما آورده است که وی سالیانی مجاور
مسجدالحرام در خانه‌ای برابر
باب الندوه روبه روی
کعبه بود و خود
ابن عساکر در همان جا نزد او حدیث خواند و شنید.
شاید بر پایه همین گزارش است که در منابع پسین، ابن عساکر را از راویان بروجردی دانسته‌اند.
از جمله روایت‌های ابن عساکر از بروجردی، سخنی است که به گونه مستند از
حضرت علی علیه‌السّلام از
پیامبر -صلی الله علیه وآله- در باب ضرورت پرهیز از
کذب در روایت
حدیث نبوی آورده است.
از گزارش
ابن عساکر برمی آید که بروجردی در
حرم مکی مجلس درس و حدیث داشته است.
(۱) دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ، ۱۳۷۲ش؛
(۲) سیر اعلام النبلاء، الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق؛
(۳) طبقات الشافعیة الکبری، تاج الدین السبکی (م. ۷۷۱ق.) ، به کوشش الطناحی و عبدالفتاح، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق؛
(۴) طبقات الشافعیین، ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، به کوشش احمد عمر و محمد زینهم، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۱۳ق؛
(۵)
العقد الثمین فی
تاریخ البلد الامین، محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق؛
(۶) معجم الشیوخ، ابن عساکر (م. ۵۷۱ق.) ، به کوشش وفاء تقی الدین، دمشق، دار البشائر، ۱۴۲۱ق؛
(۷) الوافی بالوفیات، الصفدی (م. ۷۶۴ق.) ، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «طاهر بن محمد بروجردی».
