ضیاءالدین علی بن محمد خزرجی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خزرجی، علی بن محمدبن یوسف‌بن عفیف، ملقب به ضیاء
الدین، کنیه‌اش ابوالحسن،
ادیب،
شاعر و
صوفی اندلسی
قرن هفتم. او را ساعدی و
انصاری نیز نامیده اند.
و
نسب او را به سَعدبن عُباده رسانده‌اند.
وی
مالکی مذهب و فردی معتمد بود.
خزرجی در حدود ۵۹۰ در بِیغُو، شهری در
اندلس، از توابع غرناطه، به
دنیا آمد.
«که او را اهل باغه از توابع اِلْبِیره دانسته است». وی سپس در اسکندریه سکنا گزید و در همان‌جا در ۶۸۶ درگذشت.
خزرجی در زادگاهش، بنا به رسم آن روز، ابتدا
قرآن را نزد ابوالولید هشام‌بن واقف «یا واجب» مُقْرئ و ابوالقاسم عَیشون خواند. همچنین در ۶۰۶ ابوالحجاج منصفی،
زاهد مشهور، را در مالقه ملاقات کرد و در ۶۰۷
صحیح مسلم را نزد
قاضی ابومحمد ابن‌حوط‌اللّه
قرائت و از او
استماع حدیث کرد. سپس در اندلس یا
مصر، از جعفر همدانی استماع
حدیث کرد و کفایة‌المتحفظ «کتابی در باب لغت» اَجْدابی را نزد وی خواند. همچنین مُلَخِّصِ «کتابی در باب حدیث» قابسی را نزد همدانی و ابوخطّاب ابن‌دِحْیَه و المُوَطَّأ «کتابی در باب حدیث» را نزد ابوعَمرو ابن‌دحیه و المعشَّرات الحُبیة «= عشرینیات/ عشرات؛ کتابی در باب مدایح نیوی» را نزد ابوزید فازازی خواند و این اشخاص، به او اجازه
روایت دادند.
همچنین گفته شده وی به
مکه رفت و آن‌جا از شیخ
شهاب‌الدین سهروردی استماع حدیث کرد، زمان این
سفر دانسته نیست.
به جز
دِمیاطی و بِرازلی که از وی روایت کرده‌اند،
خزرجی به ابن‌رُشَید و پسرش محمد و دو خواهرش و دو
خواهر خود اجازه روایت داد. این شهادت‌نامه را زین
الدین ابوبکر ابن
منصور در ۶۸۴ به دستور خزرجی نوشت زیرا او آن زمان دچار ضعف بینایی شده بود.
وی در
شعر از اسلوبِ
محیی‌الدین ابن‌عربی تقلید می‌کرد و بیش‌تر سروده‌هایش در
مدح رسول اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم بود.
«اشعارش فقط در مدح رسول اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم است». او قصیده‌ای بالغ بر ۲۳۰ بیت دارد که آن را در معارضه با بانَتْ سعاد کعب‌بن زهیر سروده است.
وی در قصیده‌ای ۴۱ بیتی به معارضه با حریری برخاسته و در آن او را از تصنع و نوآوری به‌دور داشته و به پرهیزگاری فراخونده است.
بنابه قول ابن‌رشید،
وی دیوانی با نام
المواجد الخزرجیة داشته است.
(۱) ابن‌تغری بردی، المنهل‌الصافی، ج ۸، چاپ محمد محمد امین، قاهره ۱۹۹۹.
(۲) ابن‌حبیب، تذکرة‌النبیه فی ایام
المنصور و بنیه، چاپ محمد محمد امین قاهره ۱۹۷۶ـ۱۹۸۶.
(۳) ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج ۳، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
(۴) ابن‌زبیر، کتاب صلة‌الصلة، قسم ۴، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، مراکش ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
(۵) صفدی، الوافي بالوفيات.
(۶) احمدبن علی مَقریزی، کتاب السلوک لمعرفة دول‌الملوک، ج ۱، قسم ۳، چاپ محمد مصطفی زیاده، قاهره ۱۹۷۰؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ضیاءالدین علی بن محمد خزرجی»، شماره۷۰۳۸.
