صَفْح (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَفْح: (الصَّفْحَ الْجَمِيْلَ) «صَفْح» به معناى روى هر چيزى است مانند
صفحه صورت و به همين جهت
(فَاصْفَحْ) به معناى روى بگردان و صرف‌نظر كن آمده است. روى گرداندن از چيزى، گاهى، به خاطر بى‌اعتنايى، قهر كردن و مانند آن است، و گاهى، به خاطر عفو و گذشت بزرگوارانه، و مرتبه بالاترى از صرف‌نظر كردن از مجازات است يعنى ترک همه نوع سرزنش.
«صَفْح» به معناى جانب و طرف چيزى، و به معناى عرض و پهنا نيز مى‌آيد، و در
سوره زخرف، به معناى اول است، يعنى آيا ما اين
قرآن را كه مايه يادآورى است، از سوى شما به جانب ديگرى متمايل سازيم؟
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
صَفْح:
(وَ مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَ مَا بَيْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ السَّاعَةَ لآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ) (ما
آسمان‌ها،
زمین و آن‌چه را ميان آن دو است، جز به حق نيافريديم؛ و
قیامت به يقين فرا خواهد رسيد و جزاى هر كس به او مى‌رسد؛ پس، به نحو شايسته‌اى از آنها صرف نظر كن.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
مفردات گفته است:
صفح هر چيزى پهنا و كناره آن است مانند
صفحه صورت،
صفحه شمشير و
صفحه سنگ، و نيز
صفح به معناى ترک مؤاخذه است، مانند عفو، و ليكن از عفو بليغ‌تر و رساتر است، و لذا در
قرآن کریم هر دو، پهلوى هم آمده است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(أَفَنَضْرِبُ عَنكُمُ الذِّكْرَ صَفْحًا أَن كُنتُمْ قَوْمًا مُّسْرِفِينَ) (آيا اين ذكر (
قرآن) را از شما بازگيريم به خاطر اين‌كه قومى اسرافكاريد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
صفح به معناى اعراض است، و در جمله مورد بحث كلمه
صفحا مفعول له است. احتمال هم دارد كه
صفح به معناى جانب و طرف باشد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَ أَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ) (اى كسانى كه
ایمان آورده‌ايد! بعضى از همسران و فرزندانتان دشمن شما هستند، از آنها بر حذر باشيد؛ و اگر عفو كنيد و چشم بپوشيد و ببخشيد، خدا شما را مى‌بخشد؛ چرا كه
خداوند آمرزنده و مهربان است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در مفردات مى‌گويد كلمه عفو به معناى قصد براى گرفتن چيزى است، مثلا وقتى گفته مى‌شود: عفاه ، و يا اعتفاه ، معنايش اين است كه: قصد فلان چيز را كرد، در حالى كه آن‌چه را نزد خود داشت، به دست گرفته بود- تا آن‌جا كه مى‌گويد- و چون گفته شود: عفوت عنه معنايش اين است كه من گناه او را زايل كردم و از او چشم پوشيدم. آن گاه مى‌گويد: و كلمه
صفح به معناى ترک ملامت است، و فرقش با عفو اين است كه از عفو بليغ‌تر است،
و به همين جهت خداى تعالى در يک جمله هر دو را ذكر كرده و فرموده:
(فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ)، چون گاهى مى‌شود كه انسان عفو مى‌كند، ولى
صفح نمى‌كند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «صَفْح»، ص۳۳۵.
