صور (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صُور (به ضم صاد) از
واژگان قرآن کریم دو معنی دارد؛
• دوم به معنای شیپور است.
این لفظ ده بار در
قرآن مجید آمده و همه درباره
قیامت است.
از کلام اللّه ظاهر می‌شود که هم مردن مردم، و هم زنده شدن آن‌ها در اثر نفخ صور است.
صُور در اصل دو معنی دارد؛
در
مجمع البیان از حسن نقل کرده
و
الصحاح آن‌را به قولی نسبت می‌دهد.
• دوم به معنای
شیپور است. در قاموس المحیط و اقرب الموارد گوید: صور شاخی است که در آن می‌دمند.
در الصحاح قید دمیدن ندارد.
راغب اصفهانی گفته: به قولی آن مانند شاخی است که در آن می‌دمند.
خدا آن‌را وسیله عود، صورت‌ها و ارواح به اجسامشان قرار می‌دهد.
به مواردی از
صُور که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً) (و در صور [
شيپور] دميده مى‌شود؛ و ما آن‌ها را كاملًا جمع مى‌كنيم.)
این لفظ ده بار در قرآن مجید آمده و همه درباره قیامت است، و از کلام اللّه ظاهر می‌شود که هم مردن مردم و هم زنده شدن آن‌ها در اثر نفخ صور است.
(وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْاَرْضِ اِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ اُخْری فَاِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ) (و در آستانه قيامت در «صور» دميده مى‌شود، و در پى آن همه كسانى كه در آسمان‌ها و زمينند مى‌ميرند، مگر كسانى كه خدا بخواهد؛ سپس بار ديگر در «صور» دميده مى‌شود، ناگهان همگى به پا مى‌خيزند و در انتظار حساب و جزا هستند.)
در بعضی از آیات نفخ صور با برخاستن
صیحه تعبیر آمده نظیر:
(ما یَنْظُرُونَ اِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً تَاْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ) (امّا جز اين انتظار نمى‌كشند كه يک صيحه عظيم آسمانى آن‌ها را فرا گيرد، در حالى‌كه مشغول
جدال در امور دنيا هستند.)
که درباره انقراض زندگی و به هم خوردن نظم کنونی است و مثل:
(اِنْ کانَتْ اِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً فَاِذا هُمْ جَمِیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُونَ) (صيحه واحدى بيش نيست، فريادى عظيم برمى‌خيزد ناگهان همگى نزد ما احضار مى‌شوند.)
ایضا آیه
(یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقِّ ذلِکَ یَوْمُ الْخُرُوجِ) (روزى كه همگان صيحه رستاخيز را به حق مى‌شنوند؛ آن روز، روزِ خروج از قبرها است.)
در
مجمع البیان ذیل آیه ۷۳
سوره انعام فرموده: درباره صور گفته‌اند: آن شاخی است که
اسرافیل در آن دو بار می‌دمد در اول همه از بین می‌روند و در ثانی همه زنده می‌شوند. حسن گفته: آن جمع صورت است. آن‌گاه از
ابوسعید خدری نقل کرده که
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: چطور متنعّم شوم و خوش‌گذرانی کنم حال آن‌که صاحب
شیپور،
شیپور را به دهان گرفته و سر بالا کرده و گوش فرا داده منتظر دستور است تا در آن بدمد.
در
صحیفه سجّادیه هست که فرموده:
«وَ اِسْرَافِیلُ صَاحِبُ الصُّورِ الَّذِی یَنْتَظِرُ مِنْکَ الْاِذْنَ فَیُنَبِّهُ بِالنَّفْخَةِ صَرْعَی رَهَائِنِ الْقُبُورِ.» «اسرافیل صاحب صور منتظر فرمان تو است که امانت‌های قبور را بر انگیزد.»
در
تفسیر المیزان ذیل آیه ۱۰۲
سوره طه فرموده: نفخ صور کنایه از احضار و خواندن است لذا فرموده
(یَوْمَئِذٍ یَتَّبِعُونَ الدَّاعِیَ لا عِوَجَ لَهُ. ) (در آن روز، همه از دعوت‌كننده الهى كه هيچ انحرافى ندارد پيروى مى‌كنند.)
مخفی نماند: در گذشته گفته شد که در بعضی از آیات به جای نفخ صور صیحه ذکر شده، احتمال قوی می‌دهم که نفخ صور عبارت اخرای صیحه باشد، معنی
«فَاِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ» این‌طور می‌شود: چون صیحه قیامت برخاست.
النهایه این صیحه به واسطه فرشته‌ای به نام اسرافیل خواهد بود. چنان‌که در روایات است.
در خاتمه باید دانست
نفخ فی الصور و
نفخ الصور هر دو یکی است و عرب با «فی» و بدون آن به کار می‌برد.
این لفظ ده بار در
قرآن آمده و همه درباره قیامت است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «صُور»، ج۴، ص۱۶۳-۱۶۴.
