به راه روشن و وسيع از آن جهت كه روندگان بسيارى را در خود جا مى‌دهد، صراط گفته شده است. مستقيم، راه راستى است كه هيچ‌گونه كجى در آن نباشد. بنابراين صراط مستقيم يعنى راه روشن و راست. اينكه مقصود از صراط مستقيم چيست، اقوالى نقل شده است: قرآن، اسلام، پیامبراکرمصلیاللهعلیهوآلهوائمّه معصومین علیهم‌السلام. مرحوم طبرسى پس از نقل اقوال ياد شده ذيل آيه ۶ سوره حمد
مى‌نويسد: بهتر است كه آن را بر معناى عام آن حمل كرد: به طورى كه شامل همه مصاديق ياد شده بشود؛ چرا كه صراط مستقيم، دينى است كه خداوند به آن فرمان داده؛ اعمّ از توحید، عدلوولایتِ كسانى كه اطاعت از آنان واجب است و همين معنا در اينجا مقصود است.
در این عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها واژگان «الّتى هى أقوم»، «حنيف»، «صراط»، «صراط الحميد»، «صراط السوى»، «صراط مستقيم» و «يستقيم» استفاده شده است.
صراط به معنای راه است. قرآن کریم انسان‌ها را به حرکت در مسیر صراط مستقیم دعوت کرده است و کسانی را که ایمان به آخرت ندارند، منحرف از این صراط می‌داند، به اعتقاد امام خمینی صراط در روایات پلی از مو باریک‌تر و از شمشیر تیزتر معرفی شده است که هر کس به‌گونه‌ای از آن عبور می‌کند.
امام خمینی مانند برخی حکما و اهل معرفت، معتقد است صراط، باطن حرکت و سیر انسان در عالم طبیعت است که در آن عالم بروز و ظهور می‌یابد و این صراط از عالم دنیا آغاز می‌شود و طرف دیگر آن بهشت و مقام الوهیت است و در صورت انحراف از راه راست به جهنم منتهی می‌شود. حقیقت این جهنم همان فسادی است که عالم را احاطه کرده است و اگر انسان از این فساد سالم عبور کند، از صراط خواهد گذشت، همچنان که انبیاء (علیهم‌السّلام) عبور می‌کنند، درحالی‌که جهنم خاموش است؛ مانند آن آتشی که بر حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) سرد شد و صراط باطن، همین صراط و راه مستقیم در این جهان است و عبور از آن نور هدایت می‌خواهد.
زاد و توشه انسان در این راه خصلت‌های خود انسان است و مرکب او همت قوی اوست و نور این راه تاریک، ایمان و خصلت‌های نیکوی اوست و کسی که در این راه کوتاهی کند، از صراط نمی‌تواند عبور کند و به رو در آتش می‌افتد.
به اعتقاد امام خمینی اینکه در بعضی روایات آمده است صراط مستقیم از متن جهنم عبور می‌کند، به این معناست که فرد در متن آن است و جهنم و آتش محیط بر صراط است و وقتی اولیای الهی (علیهم‌السّلام) از میان آن می‌گذرند، خاموش می‌شود و این امر به این جهت است که آتشی که از فعل انسان سرچشمه می‌گیرد، در مؤمن خاموش است زیرا مؤمن به مقدار سلوک و ریاضت خود دارای نور عقل است که در درون بر شعله آتش که همان شهوت و غضب است غلبه می‌کند.
[۱۰]خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۳۲۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
