صحیفه سجادیه از نگاه علما
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صحیفه سجادیه این صحیفه نورانی بی نظیر و سرشار از
معنویت، بدون
انس و ارتباط و
اهتمام به ایجاد
معرفت نسبت به آن، هرگز نمی‌توان آنرا شناخت. بزرگان و اندیشمندان، عبارات زیبا و پرمحتوایی در وصف صحیفه سجادیه بیان نموده‌اند (که گرچه بیانگر کل عظمت آن نمی‌تواند باشد) به برخی از آنها اشاره می‌شود:
بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در
وصیتنامه الهی سیاسی خود فرموده‌اند:
ما مفتخریم که ادعیه حیات بخش که او را قرآن صاعد می‌خوانند، از
ائمه معصومین ما است. ما به
مناجات شعبانیه امامان و دعای عرفات
حسین بن علی (علیهم‌السّلام) و صحیفه سجادیه این زبور آل محمد و صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی، به زهرای مرضیه است؛ از ماست.
مرحوم فیض الاسلام درباره آن گفته است: این کتاب را هر کس از روی
اخلاص و با نیت پاک بخواند و در فهم معانی آن اندیشه نماید، بی درنگ نور الهی در دل او تابیده و متوجه خداوند متعال گشته و به راه
سعادت و نیک بختی دنیا و
آخرت قدم می‌گذارد.
علامه
شهید مرتضی مطهری گفته است: یکی از آن گنجینه‌های بزرگی که در دنیای
شیعه وجود دارد این دعاهاست. به خدا قسم گنجینه‌ای است از
معرفت . اگر ما هیچ دلیل دیگری نداشتیم غیر از دعاهایی که داریم، از زین العابدین (علیه‌السّلام) صحیفه سجادیه یا دعاهای غیرصحیفة سجادیه، مانند دعای
ابوحمزة ثمالی از علی بن الحسین (علیه‌السّلام) نداشتیم و اسلام در چهارده قرن چیز دیگری نداشت، جز همین که توسط شاگردهای اسلام چنین اثری ظاهر شده کافی است، آن قدر این‌ها اوج و رفعت دارد که اصلا
اعجاز جز این چیزی نیست.
مقام عظمای ولایت حضرت
آیت‌الله العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای مدظله العالی ضمن بحث ارزنده و ابتکاری که سالها قبل تحت عنوان «پژوهشی در زندگی
امام سجاد (علیه‌السّلام) داشته‌اند، پیرامون کتاب شریف صحیفة سجادیه می‌فرمایند: «آری، یک کتاب
صحیفة سجادیه از اول تا آخر پر از انگیزه‌های شریف برای انسان هاست که اگر انسان به آنها توجه کند واقعا همین صحیفة سجادیه کافیست که یک جامعه را توجه دهد و
اصلاح و بیدار کند...»
مقام معظم رهبری در جای دیگری از همان بحث پیشنهاد ارزنده‌ای فرموده‌اند که الهام بخش ولایتمداران دانشمند می‌باشد: «شایسته است، کسانی روی کتاب شریف صحیفه سجادیه کار کنند».
علامه
حسن زاده آملی با طرح پیشنهادی می‌گوید: امید آن که در حوزه‌های علمیه مصحف ادعیه و اذکار که از
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) صادر شده‌اند و بیانگر مقامات و مدارج و معارج انسانند جزء متون کتب درسی قرار گیرند، و در محضر کسانی که زبان فهم و
اهل دعا و سیر و سلوکند و راه رفته و راه نمایند
درس خوانده شوند، در نظر این کمترین، انجیل
اهل بیت و زبور آل محمد (صحیفة کامله سجادیه) در عداد کتب درسی درآیند که نقش خوبی در احیاء معارف اصیل اسلامی است، البته فهم و تعلیم و تعلم آنها بدون معرفت به
علوم ادبی و معارف نقلی و عقلی و عرفانی صورت پذیر نیست.
در سال ۱۳۵۳ هـ. ق مرجع فقید شیعه حضرت آیت‌الله العظمی
مرعشی نجفی (رحمة‌الله‌علیه) نسخه‌ای از کتاب شریفه صحیفه سجادیه را برای علامه معاصر مؤلف
تفسیر طنطاوی (مفتی اسکندریه) به «قاهره» فرستاد. وی در پاسخ چنین نگاشت: نامه گرامی مدتی پیش به ضمیمة کتاب صحیفه سجادیه از کلمات امام زاهد
اسلام، علی زین العابدین، ابن
امام حسین شهید، ریحانة مصطفی رسید. کتاب را با دست تکریم گرفتم و آن را کتابی یگانه یافتم که مشتمل بر علوم و معارف و حکمت‌هایی است که در غیر آن یافت نمی‌شود.
حقا که این از بدبختی است ما (
اهل سنت) تاکنون به این اثر گرانبهای جاوید از میراثهای
نبوت و
اهل بیت دست نیافته‌ایم.
من هرچه در آن مطالعه و دقت می‌کنم می‌بینم که آن بالاتر از کلام مخلوق و دون کلام خالق است، راستی چه کتاب کریمی است!
سپس علامه طنطاوی جوهری از مرحوم آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی رضوان الله تعالی علیه سؤال می‌نماید که آیا کسی از علمای اسلام آن را شرح کرده؟ و آیا چیزی از آن شروح نزد شما یافت می‌شود یا نه؟
مرجع فقید شیعه در پاسخ سؤال نامبرده شارحین را که می‌شناخته نام می‌برد و کتاب
ریاض السالکین را جهت ایشان ارسال می‌فرمایند. معظم له در جواب می‌نویسد که آماده‌ای برای این صحیفه گرامی شرحی بنویسی و پیرامون کتاب «ریاض السالکین» نیز چنین اظهار نظر می‌کند که در باب خود از کتب بی نظیر بود.
خطیب گرانقدر مرحوم
محمدتقی فلسفی (رحمة‌الله‌علیه) در مقدمه شرح
دعای مکارم الاخلاق که یکی از لطیف‌ترین دعاهای صحیفه سجادیه است می‌گوید:
«دعای شریف مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه، حاوی تعالیمی مهم و درس‌های آموزنده و انسان ساز است و به هر نسبت که افراد علاقه مند و با
ایمان در مضامین آن دقت کنند و محتوای آن را به نیکی فراگیرند و دستورهایش را عملا به کار بندند، به همان نسبت از
سعادت واقعی و کمال راستین برخوردار می‌گردند و به مکارم اخلاق و سجایای انسانی متخلق می‌شوند.»
آیت‌الله
جعفر سبحانی در بخشی از مطلبی که پیرامون این کتاب شریف تحت عنوان «صحیفة سجادیه یا مکتب عالی تربیت» نگاشته‌اند، چنین می‌فرمایند: صحیفه سجادیه دعایهای پیشوی عارفان، سرور ساجدان، زیور نیایشگران و چهارمین پیشوای شیعیان جهان حضرت
زین العابدین (علیه‌السّلام) است. که به تقاضای شرایط حکم بر جامعة آن روز، از طریق
دعا و
نیایش توانسته است، جوهر
عرفان و
توحید را در قالب دعا ریخته و وظایف مسلمانان را در شدیدترین شرایط روشن سازد.
آن شیفتة دعا و نیایش، از طریق دعا به ما می‌آموزد که چگونه با
خدا راز و نیاز کنیم و چگونه او را تنزیه بنمائیم و چگونه درهای
توبه را به روی خود بگشائیم و با جامعه به چه نحوی رفتار نماییم و راه
نیکی به پدر و مادر و فرزندان و دوستان و همسایگان چیست؟ و سلوک
انسان وارسته چگونه باید باشد؟
این کتاب به راستی یک مدرسه الهی است که همه نوع آموزشهای اخلاقی، اجتماعی و سیاسی در آن هست و به یک معنا مکتب نمونة
تربیت است که سید ساجدان با
الهام از نیاکان و الهام الهی آن را پی ریزی کرده است.
آیت‌الله محمدعلی گرامی پیرامون کتاب صحیفه سجادیه چنین نگاشته‌اند: صحیفه سجادیه واقعا یک صحیفه نور است که
انسان را از
ظلمات طبیعت و
نفس نجات می‌بخشد و صلای رحیل از جایگاه خاکیان برای پرکشیدن به رفیق اعلی به گوش جان می‌خواند.
دعا هست و فقط دعا نیست، دعا بسیار مهم است و از مهمترین راهیان وصل به کمال مطلق است و صحیفه از بهترین کتب ادعیه است...
مرحوم
آقای طالقانی هم هنگامی که باهم در اطاق زندان اوین در سال ۵۴-۵۵ بودیم، از برخی علمای مصر و اردن محرومیت کتابهای خودشان را با
کمال تاسف نقل می‌نمود....
آری صحیفه سجادیه مجموعه دعاهای بسیار نفیس فقط دعا نیست،
سیاست است، تربیت است و روانکاوی و
روانشناسی است، تحقیق روحیه فردی و ملتها است، عرفان است، آرامش است،
اعتماد به نفس می‌آورد، آزادی از زندان نفس می‌آورد، ارتباط گروه‌ها و اقشار مردم را گوشزد می‌کند. خدمات متقابل آنها را نسبت به هم اشاره می‌کند. هدف از
آفرینش را اشاره دارد. نور تارک قافلة انسانیت یعنی
محمد و
آل محمد (علیهم‌السّلام) را نشان می‌دهد و آنها را
شفیع می‌داند و دیگران را به نزدیک شدن به انوار می‌طلبد و خیلی مطالب اجمالی و تفصیلی که تا به دقت خوانده نشود، معلوم نمی‌شود.
مرحوم استاد محمد مشکوة (رحمة‌الله‌علیه) : از آنجا که اثر مشکوة
نبوت در مضامین این کتاب (صحیفه سجادیه) نمایان و نسیم چمن زار
ولایت از آن وزان است، صدور آن از مقام
امام معصوم قطعی است و احدی دست رد و انکار بر آن ننهاده و آوازة آن در بسیط زمین پیچیده و فروغش در بسیط
زمین پیچیده و صاحبدلان بر
استنساخ و مقابله و گرفتن
اجازه در روایت آن همت گماشته‌اند.
آقای «اندره کوفسکی»
دانشمند مسیحی از لهستان که کتاب صحیفه سجادیه از مرکز فوق برای وی ارسال شده، طی نامه‌ای به این مرکز می‌نویسد: من در حال حاضر مشغول مطالعة ترجمه انگلیسی «صحیفه سجادیه» هستم که قبل از این برایم ارسال داشته بودید...
من عمیقا تحت تاثیر اندیشه‌های امام مسلمانان،
امام سجاد (علیه‌السّلام) قرار گرفته‌ام، که افکار بلند و متعالی او در صفحات صحیفه سجادیه تبلور یافته است. مطالعة این اثر گرانبها و دقت در مضامین و معارف سرشار این کتاب به شدت
روح مرا تحت تاثیر قرار داده و مجذوب خود ساخته است. و خدایی به من بخشیده است.
خانم پروفسور «آنه ماری شیل» محقق و نویسندة توانای آلمانی در یکی از مصاحبه هایش اشاره‌ای به ادعیة اسلامی دارد و می‌گوید:
من خودم همواره دعاها، احادیث و
اخبار اسلامی را از اصل عربی آن می‌خوانم. بخش کوچک از کتاب مبارک صحیفه سجادیه را به آلمانی ترجمه و منتشر کرده‌ام. قریب هفت سال پیش، دعای
رؤیت هلال ماه مبارک رمضان و دعای وداع با آن ماه را وقتی مشغول ترجمه این دعا بودم، مادرم در بیمارستان بستری بود و من که به او سر می‌زدم، پس از آنکه او به خواب می‌رفت، در گوشه‌ای از آن اتاق به کار پاکنویس کردن ترجمه‌ها مشغول می‌شدم.
اتاق مادرم دو تختی بود. در تخت دیگر خانمی بسیار فاضله بستری بود که کاتولیکی
مؤمن و راسخ العقیده و حتی
متعصب بود. وقتی فهمید من دعاهای اسلامی را ترجمه می‌کنم، دلگیر شد که مگر در
مسیحیت و در مکتب مقدسة خودمان کمبودی داریم که تو به ادعیه اسلامی روی آورید؟!
وقتی کتابم چاپ شد، یک نسخه برای او فرستادم. یک ماه بعد اوتلفن زد و گفت: «صمیمانه از هدیة این کتاب متشکرم، زیرا هر روز به جای دعا آن را می‌خوانم». بله واقعا ترجمه ادعیه امامان معصوم مخصوصا صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین (علیه‌السّلام) برای بسیاری از مردم جهان غرب کارساز است.
یکی از اساتید و محققان
دانشگاه آلمان در نامه‌ای به مرکز نشر معارف اسلامی در جهان که در
قم می‌باشد، نوشته است: «یکی از دوستانم که یک
کاردینال مسیحی است، به مهمانی به منزل ما آمد. او کتاب
صحیفه سجادیه را در کتابخانة من دید، مجذوب آن گشته و به
مطالعه پرداخت. از آنجائی که مطالب عرفانی کتاب برایش تازگی داشت، آن را با اصرار زیاد از من گرفت..
کتابخانه
واتیکان نیز وقتی نسخه انگلیسی صحیفه سجادیه را دریافت کرده بود، نامه تشکرآمیزی ارسال داشته (به مرکز نشر معارف اسلامی در جهان) و در آن می‌نویسد: این کتاب حاوی مضامین عالی عرفانی است، لذا آن را در بهترین جایگاه کتابخانه جهت استفاده محققان قرار داده‌ایم.
امید است خداوند متعال توفیق بهره مندی هر چه بیشتر از این صحیفه الهی و نورانی را عنایت فرماید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صحیفه سجادیه در کلام بزرگان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۴/۱۲/۱۶
