صحیفة الرضا (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب صحیفة الرضا علیه السلام مجموعه رواياتى است كه
امام رضا علیه السلام از اجداد طاهرينش از حضرت
رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم روايت كرده‌اند. اين كتاب را
احمد بن عامر طائی در سال ۱۹۴ هجرى در شهر
مدینه از امام رضا عليه السلام روايت كرده است. وى از نسل
وهب بن عامر است كه در
کربلا همراه
امام حسین علیه السلام به شهادت رسيد. پدر او نيز در
جنگ صفین در يارى
حضرت علی علیه السلام به فيض
شهادت رسيده است.
ابو الحسن على
بن موسى عليهما السلام ملقب به رضا امام هشتم از
ائمۀ اثنی عشر علیهم السلام و دهمين معصوم از چهارده معصوم عليهم السلام است. سال تولد آن حضرت را ۱۴۸ و ۱۵۳ ه ق و ماه تولد ايشان را
ذو الحجة و ذو القعدة و
ربیع الاول گفته‌اند و مشهور آن است كه روز تولد آن حضرت« يازدهم ذو القعدة» بوده است. مادر آن حضرت
ام ولد بود.( كنيزى بود كه از مولاى خود فرزند آورده بود.) دربارۀ نام و زادگاه مادر آن حضرت
اختلاف است و به اغلب احتمالات از مردم شمال
آفریقا يا مغرب
مراکش بوده است.
كنيۀ آن حضرت«
ابو الحسن » بوده است و چون حضرت
امیر علیه السلام نيز مكنى به ابو الحسن بوده‌اند حضرت رضا عليه السلام را ابو الحسن ثانى گفته‌اند. مشهورترين لقب ايشان« رضا» بوده است كه بنابر روايتى در عيون اخبار الرضا
، علت ملقب بودن آن حضرت به« رضا» اين بوده است كه« رضى به المخالفون من أعدائه كما رضي به الموافقون من أوليائه و لم يكن ذلك لأحد من آبائه عليهم السلام فلذلك سمي من بينهم بالرضا...»، يعنى هم دشمنان مخالف و هم دوستان موافق به( ولايت عهد او) رضايت دادند و چنين چيزى براى هيچ يك از پدران او دست نداده بود، از اين رو در ميان ايشان تنها او به« رضا» ناميده شد.
اما به روايت
طبری ( وقايع سال ۲۰۱) مأمون آن حضرت را« الرضي من
آل محمد » ناميد و صدوق هم بنابر روايتى ديگر در عيون اخبار الرضا
چنين گفته است. بايد متذكر شد كه داعيان و مبلغان بنى عباس در اواخر عهد بنى اميه مردم را دعوت مى‌كردند كه با« رضا از آل محمد» بيعت كنند، يعنى بى‌آنكه از كسى نام ببرند مى‌گفتند چون
خلافت بنى اميه درست نيست بايد به كسى از خاندان محمد صلى الله عليه و آله و سلم كه مورد رضايت همه باشد بيعت كنند. بنى عباس با حكومت آل على مخالف بودند ولى چون مأمون كه خود از بنى عباس بود حضرت رضا عليه السلام را به
ولایت عهدی برگزيد، همه از مخالف و موافق به او راضى شدند و مصداق« رضا من آل محمد» در حق آن حضرت صادق آمد و به آن لقب موسوم و مشهور شد. در كتب معتبر، از جمله در عيون اخبار الرضا، نصوص و دلايل
امامت آن حضرت مذكور است و در همين كتاب
وصيت نامۀ مفصلى از حضرت
امام موسی کاظم علیه السلام مندرج است.
اين كتاب را
احمد بن عامر طائی در سال ۱۹۴ هجرى در شهر مدينه از امام رضا عليه السلام روايت كرده است. وى از نسل
وهب بن عامر است كه در كربلا همراه
امام حسین علیه السلام به شهادت رسيد. پدر او نيز در جنگ صفين در يارى حضرت على عليه السلام به فيض
شهادت رسيده است. صحيفة الرضا از كتابهاى معتبر شيعه و از
اصول اوليه به شمار مى‌آيد و علما و فقهاى بزرگ شيعه
اهتمام خاصى براى نقل و روايت آن داشته‌اند. اين كتاب را احمد
بن عامر طائى در سال ۱۹۴ هجرى در شهر مدينه از امام رضا عليه السلام روايت كرده است.
كتاب صحيفة الرضا عليه السلام نزد علماى شيعه از
اعتبار فراوانى برخوردار است و از اصول چهار صد گانه اوليه بشمار مى‌آيد و از منابع مهم كتابهاى روايى شيعه مانند: كتابهاى شيخ صدوق چون توحيد و عيون اخبار الرضا عليه السلام شمرده مى‌شود. از جمله بزرگانى كه اين كتاب را روايت كرده‌اند شيخ صدوق، نجاشى،
شیخ سجستانی و
شیخ طبرسی را مى‌توان نام برد.
علاوه بر علماى شيعه، علماى
اهل تسنن نيز اهمّيت زيادى براى نقل اين كتاب قائل شده‌اند مانند: - ابو محمد حسن
بن ابى حنيفه جمشادى، - اسماعيل
بن احمد
بن حسين بيهقى، - قاضى ابن ابى النجم، - ابن عساكر و....
اين كتاب احاديث جالبى درباره توحيد، علم، عبادات و
احکام ، تفسير، فضايل حضرت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم و اهل بيت آن حضرت( حضرت على، فاطمه حسن و حسين صلوات الله عليهم)، اخلاق و آداب، خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها، طب و نكات بهداشتى را در بر دارد.
این کتاب که منسوب به
امام رضا علیه السلام است به تحقیق
محمد مهدی نجف به
زبان عربی در یک جلد توسط كنگره جهانى امام رضا عليه السلام در سال ۱۴۰۶ هجری قمری در مشهد به چاپ رسیده است.
- نسخه‌اى در كتابخانه علامه امينى كه تاريخ نگارش آن سال ۷۶۱ هجرى، به خط
محمد بن محمد بن عبد القهار شیرازی است. - نسخه‌اى در كتابخانه مسجد اعظم قم كه تاريخ نگارش آن سال ۸۴۸ هجرى، به خط رضا
بن نظام
بن فخر الدين حسنى آملى مى‌باشد. - نسخه‌اى در كتابخانه
آستان قدس رضوی كه تاريخ نگارش آن سال ۸۸۱ هجرى است و به خط
اسماعیل بن عبد المؤمن قاینی مى‌باشد. - نسخه‌اى در كتابخانه ملى و آكادمى رم كه اين نسخه را قاضى ابو عبد الله محمد
بن عبد الله
بن حمزه
بن ابى النجم روايت كرده است. - نسخه‌اى در مصر كه به همراه مسند امام زيد چاپ شده و سند آن به حافظ بيهقى برمى‌گردد.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
