حمد بن عیسی آل خلیفه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آلِ خَلیفه، سلسلهای
مالکی مذهب از عربهای عَتوبی
عربستان که در نخستین سالهای
سده ۱۸م به کرانههای جنوبی
خلیج فارس کوچیدند، درحدود ۱۱۹۶ق/۱۷۸۲م مجمع الجزایر بحرین را گرفتند و تا امروز بر
بحرین فرمانروایی دارند. یکی از شخصیتهای این
خاندان، حَمَد بن عیسی است.
حَمَد بن عیسی (۱۳۴۱-۱۳۶۱ق/۱۹۲۳-۱۹۴۲م)، یکی از شخصیتهای خاندان
آل خلیفه است.
وی فرمانروایی خود را با این جمله آغاز کرد: «بنا به فرمایش دولت علیّه
بریتانیا من امروز مسئولیت
حکومت این کشور را به دوش میگیرم»
شیخ حمد با وعده برخی اصلاحات بر سر کار آمد. وی حتی گفته بود که شرکت
شیعیان را در مجلس بررسی خواهد کرد،
اما دیری نپایید که ابزار سرکوب به کار افتاد و رهبران کنگره ملی به
هندوستان تبعید شدند و بریتانیا برای مهار اوضاع، «سِر جارلز بلگریو» را در ۱۳۴۲ق/۱۹۲۵ به
بحرین فرستاد.
بلگریو که سررشته حکومت بحرین را به چنگ داشت، افسار گسیختگی خاندان حاکم را تا حدی مهار زد و به ویژه پس از کشف
نفت به اصلاحات متعددی پرداخت. شیخ حمد در ۱۳۴۸ق/۱۹۲۹م با شرکت نفت بحرین (باپکو) که امتیاز آن در دست «شرکت استاندارد اوپل» امریکایی بود، قراردادی بست و امتیاز ۶۹ ساله استخراج نفت را به آن کمپانی واگذارد. در این دوران، آگاهی سیاسی ملیّت گرایانه عربی که در مفهوم «تعیین سرنوشت خود» تبلور یافته بود، و اصلاحات دهه ۲۰
سده۲۰م (۱۳۳۹-۱۳۴۹ق) که یک دستگاه اداری نوین و سرویس حقوق گمرکیِ اصلاح یافته و نظام امروزی پلیس را به همراه آورد، چشمهای مردم را به نیاز اصلاح در دیگر حوزهها گشود.
به اینها باید تغییر الگوی زندگی مردم را که زاییده کشف نفت و دگرگونیهای اقتصادی بعدی بود افزود.
اولین ناخشنودی مردمی در ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م آشکار شد
و کارگزاران انگلیسی جنبش مردم را سرکوب کردند. با افروخته شدن آتش
جنگ جهانی دوم و بمباران بحرین از سوی هواپیماهای آلمانی و ایتالیایی، اعتراض مردم بالا گرفت و ایشان خواستار بیرون راندن نیروهای نظامی بریتانیا و رایزنان انگلیسی شدند. حتی برخی از نمایندگان گروه فرمانروا نیز به رویارویی با انگلیسیها برخاستند، اما این جنبش نیز به جایی نرسید و چندی بعد
شیخ سلمان پس از
مرگپدر به فرمانروایی نشست.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل خلیفه»، ج۱، ص۴۱۳.