شُهَداء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شُهَداء: (بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَدآءِ) «
شهداء» به معناى گواهان، معناى گسترده‌اى دارد كه هر يک از مفسرين به بخشى از آن اشاره كرده‌اند. بعضى، احتمال داده‌اند: منظور «
شهيدان راه خدا» بالخصوص بوده باشند اما اين بعيد به نظر مى‌رسد، زیرا سخن از گواهان محكمه عدل الهى است نه از «
شهيدان راه حق» هر چند ممكن است آن‌ها نيز در صف
شهود باشند.
«شُهَداء» جمع
«شهيد» از مادّه «
شهود» به معناى «حضور توام با
مشاهده» است، خواه با چشم ظاهر باشد، يا چشم دل و اگر به «گواه»،
شاهد و
شهيد اطلاق مى‌شود، به خاطر حضور و
مشاهده صحنه است، همان‌گونه كه اطلاق اين واژه بر «
شهيدان راه خدا»، به خاطر حضورشان در ميدان جهاد است. بعضى نيز احتمال داده‌اند كه، «
شهداء» در سوره «حديد» به همان معناى
شهيدان راه خدا است، يعنى افراد مومن اجر و پاداش
شهيدان را دارند و به منزله
شهداء محسوب مى‌شوند.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
شُهَداء:
(وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاء وَقُضِيَ بَيْنَهُم بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ) (و زمين در آن روز به نور پروردگارش روشن مى‌شود و نامه‌هاى اعمال را پيش مى‌نهند و
پیامبران و گواهان را حاضر مى‌سازند و ميان آن‌ها به حق داورى مى‌شود و به آنان ستم نخواهد شد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: آوردن
شهدا كه عبارتند از گواهان اعمال، آن نيز براى اين است كه آن‌چه از اعمال قوم خود ديده‌اند و تحمل كرده‌اند، اداء كنند كه در جاى ديگر در اين مورد فرموده:
(فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهِيداً) (دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ) (كسانى كه به
خدا و پيامبرانش ايمان آوردند، آن‌ها صديقان و
شاهدان نزد پروردگارشانند، براى آنان است پاداش اعمالشان و نور ايمانشان و كسانى كه
کافر شدند و آيات ما را تكذيب كردند، آن‌ها اهل دوزخند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: ضمير در لهم به مومنين و دو ضمير اجرهم و نورهم به صديقين و
شهدا برمى‌گردد، و معناى جمله اين است: «براى مومنين است اجر و نورى از نوع اجر و نور صديقين و
شهداء» و همين معنا منظور كسى است كه
آیه را معنا كرده به اين‌كه مومنين اجر و نورى دارند نظير اجر و نور آنان و چه بسا گفته باشند
كه: آيه شريفه مى‌خواهد اين معنا را بيان كند كه مومنين، همان صديقين و
شهداى حقيقى هستند، نه اين‌كه ملحق به آنان باشند، و معامله آنان را با ايشان بكنند، پس مومنين، خود صديقين و شهدايند و اجر و نور خودشان را دارند، ولى بعيد نيست بگوييم سياق با اين معنا مساعدت ندارد. چه بسا بعضى
ديگر گفته باشند: كلمه
شهدا عطف بر كلمه صديقون نيست، بلكه مطلبى نو را مى‌فهماند، مبتدايى است كه يک خبرش جمله
(عند‌اللَّه) و خبر ديگرش
(لَهُمْ أَجْرُهُمْ) است، پس در جمله
(وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ) مطلب تمام مى‌شود و مطلبى از نو درباره كلمه
شهدا آغاز كرده مى‌فرمايد:
(وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ) شهدا نزد پروردگارشان هستند.... همانطور كه در جاى ديگر فرموده:
(بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ) و در نتيجه منظور از
شهدا همان كشتگان در راه خدا خواهند بود و آن گاه كلام را با جمله
(لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ) تمام كرده است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شُهَداء»، ص ۳۱۹-۳۲۰.
